Eski Anadolu Türkçesinde iyi dilek (Dua, alkış) ve kötü dilek (Beddua, kargış) edimsözleri

Abstract

Sözedimleri kuramı temel alınarak yapılan bu çalışmada, Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait sekiz eserden iyi dilek ve kötü dilek edimsözleri tespit edilmiştir. Belirlenen edimsözler, kullanım amaçlarına ve işlevlerine göre sınıflandırılmış; yapılan tasnifte her eser kendi içinde değerlendirilmiştir. Çalışma, genel olarak yedi bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde tezin amacı, önemi, kapsamı ve verilerin sınıflandırılması hakkında bilgi verildikten sonra, tespit edilen beyitlerin / cümlelerin yazımı ile ilgili açıklama yapılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde Eski Anadolu Türkçesi döneminin özellikleri ve dönemin önemli eserleri ile ilgili bilgi verilmiştir. Üçüncü kısımda ilk olarak dil, kültür ve anlam ilişkisinden; dil çalışmaları ve anlambiliminden bahsedilmiştir. Daha sonra edimbilim ve edimbilime ait beş kuram ele alınmıştır. Dördüncü bölümde iyi dilek (alkış, dua) ve kötü dilek (kargış, beddua) kavramları üzerine yapılan tanımlara, tasniflere ve bu sözlere ait bazı örneklere yer verilmiştir. Beşinci bölümde iyi dilek edimsözleri, altıncı bölümde kötü dilek edimsözleri, içeriklerine ve işlevlerine göre tasnif edilmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde iyi ve kötü dilek edimsözlerinin içerik ve işlevleri üzerine yapılan sınıflandırmanın sayısal verileri sunulmuş; bu veriler aracılığıyla eserlerde bulunan dilek sözlerinin edimbilimsel işlevleri ve kullanım sıklıkları ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.

This study, which is based on the theory of speech acts, good wishes and bad wishes illocutions have detected from eight works belonging to the Old Anatolian Turkish period. The determined illocutions have been classified according to their usage purposes and functions; in every classification, each work has been evaluated within themselves. The study, generally, consist of seven chapters. In the first part of the work, after giving information about the aim, importance, scope and classification of the data, an explanation has been made related to the writing of the determined couplets / sentences. In the second part of the study, knowledge has been given about the features of the Old Anatolian Turkish period and the essential works of the period. In the third part, first mentioned about language studies, semantics and the relation of language, culture and meaning. Then, pragmatic and belonging to five theories of pragmatics have been examined. In the fourth chapter, definitions, classifications and some examples of these words have given on the concepts of good wishes (prayer, blessing) and bad wishes (curse, damn). In the fifth part, good wishes speech acts and in the sixth part, bad wishes speech acts have been classified according to their content and functions. The conclusion part of the research, numerical data of the classification made on the content and functions of good and bad wishes speech acts have been presented; through these data, an assessment has been made on the pragmatic functions and frequency of use of wish words in the works.