Bağımsız Türk sinemasında dağıtım sorunu

Abstract

Sinema sanat olmasının yanı sıra aynı zamanda bir endüstridir. Bu endüstri temel olarak yapım, dağıtım ve gösterim aşamalarından oluşmaktadır. Ancak dağıtım aşaması hem filmlerin seyirciye ulaşmasını sağlayan hem de endüstriyel süreç içerisinde filmin ekonomik başarısının belirleyen bir nokta olması bakımından öne çıkmaktadır. Sinema tarihine özellikle Hollywood sinemasının oluşma sürecine bakıldığında bu endüstriyel süreçlerin ana akım ve bağımsız sinema ayrımlarını ortaya çıkardığı görülmektedir. Sinemanın büyük şirketler tarafından kârlı bir alan olarak görülmesi sinemayı, endüstrileşme sürecinde ve özellikle bu sürecin tamamlamasıyla birlikte ekonomik üstünlük kurma mücadelelerinin yaşandığı bir alana dönüştürmüştür. Bu noktada sinemanın genel olarak ticari bir ürün olarak görüldüğü endüstride, ana akım sinema öne çıkarken sinemanın düşünsel ve sanatsal tarafını oluşturan bağımsız sinema ihmal edilmiştir. Dünya sinemasında görülen bu gelişmeler Türk sinemasında da kendine özgü bir biçimde yaşanmıştır. Bu noktada çalışmanın amacı sinema endüstrisinde öne çıkan bir alan olarak görülen dağıtım aşamasının bağımsız Türk sinemasında yaşadığı sorunları ortaya koymaktır. Çalışma özellikle bağımsız sinemanın tekelleşmeden kaynaklı olarak yaşadığı dağıtım sorununu öne çıkarmaktadır. Buradan hareketle Türk sinema endüstrisi ve dağıtım alanı ayrıntılı olarak incelenmiş ve bağımsız Türk sinemasının dağıtım sorunu eleştirel bir çerçevede ekonomi politik yaklaşım ve kültür endüstrisi kavramı çerçevesinde eleştirel bir bakış açısıyla tartışılmıştır. Çalışmada çoklu yöntemler bir arada kullanılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın kuramsal bölümlerinde tarihsel bakış açısı içinde betimleyici analiz yöntemi, saha araştırmasında ise derinlemesine görüşme yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca Türk sinema endüstrisinin dağıtım alanındaki nicel veriler kullanılarak bunların nitel analizleri yapılmıştır. Tarihsel, ekonomik ve kültürel çerçevede yapılan tüm bu çalışmalar sonucunda bağımsız Türk sinemasında, dağıtım alanının tekelleşmeye bağlı olarak ciddi bir dağıtım sorunu yaşandığı tespit edilmiştir. Dağıtım alanında yaşanan bu sorun özellikle 1980'lerin sonunda bazı yasa değişiklikleri ile genel bir sorun olarak başlamış ardından sinemanın daha da ticarileşmesiyle dikey tekelleşmiş bir yapıya dönüşmüştür. Bu durumda sinemanın büyük oradan ticari bir faaliyet olarak görüldüğü ana akım sinema egemen olmuş buna karşın bağımsız sinema kendine yer bulamaz duruma gelmiştir. Burada en önemli nokta sinemayı bir sanat ve düşünce üretimi olarak gören bağımsız sinemanın dağıtım sorununun Türk sineması için hayati önem sahip olmasıdır. Çünkü bağımsız sinemanın dağıtım sorunu yaşaması ve bu durumda ana akım sinemanın egemen olması sinemanın uzun vadede sadece bir eğlence olarak anlaşılmasına sebep olacaktır. Bu Türk sinemasının kaderini belirleyen bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Cinema is an industry as well as an art. This industry basically consists of production, distribution and display stages. However, the distribution stage stands out in terms of both enabling the films to reach the audience and determining the economic success of the film in the industrial process. When we look at the history of cinema, especially the formation process of Hollywood cinema, it is seen that these industrial processes reveal the distinctions between mainstream and independent cinema. The fact that cinema is seen as a profitable field by large companies has transformed cinema into an area where struggles to establish economic dominance are experienced during the industrialization process and especially with the completion of this process. At this point, in the industry where cinema is generally seen as a commercial product, while mainstream cinema comes to the fore, independent cinema, which constitutes the intellectual and artistic side of cinema, has been neglected. These developments seen in world cinema have also been experienced in a unique way in Turkish cinema. At this point, the aim of the study is to reveal the problems experienced in the independent Turkish cinema of the distribution stage, which is seen as a prominent area in the cinema industry. The study especially highlights the distribution problem that independent cinema experiences due to monopolization. From this point of view, the Turkish cinema industry and the field of distribution were examined in detail and the distribution problem of independent Turkish cinema was discussed from a critical perspective within the framework of the political economy approach and the concept of the culture industry. Multiple methods were used together in the study. In this context, descriptive analysis method was used in the historical perspective in the theoretical parts of the study, and in-depth interview method was used in the field research. In addition, using the quantitative data in the distribution area of the Turkish cinema industry, their qualitative analyzes were made. As a result of all these studies carried out in the historical, economic and cultural framework, it has been determined that there is a serious distribution problem in independent Turkish cinema due to the monopolization of the distribution area. This problem in the field of distribution started as a general problem with some legislative changes, especially at the end of the 1980s, and then turned into a vertical monopolized structure with the further commercialization of cinema. In this case, the mainstream cinema, where cinema is seen as a commercial activity from there, dominated, but independent cinema could not find a place for itself. The most important point here is that the distribution problem of independent cinema, which sees cinema as a production of art and thought, is of vital importance for Turkish cinema. Because independent cinema has a distribution problem and in this case, the dominance of mainstream cinema will cause cinema to be understood only as entertainment in the long run. This is a situation that determines the fate of Turkish cinema.