Katılımcı tasarım yaklaşımı ile paylaşımlı yaşam içerikli konut üniteleri (cohousing)

Abstract

Kentleşme ve kentleşmenin oluşturduğu düzensiz yapılaşma günümüzde, pek çok açıdan insan hayatını etkileyen çoğunlukla sınırlandıran ancak temelde sarsan bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kentliyi yaşadığı yere yabancılaştıran bu sorun, kentliyi kentliden uzaklaştıran bireyselliğin ve izolasyonun bir sebebi aynı zamanda toplumu ayrıştıran yapay çevrenin bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Kentlinin yaşam alanı ve barınma birimi olan konut ise, sayısal ağırlığıyla kent dokusunun genel karakterini oluşturan, kentleşmenin baskısını oldukça yoğun hisseden dolayısıyla kent ile doğrudan bağlantılı bir yapıdır. Bu noktada üst ölçek olarak kent yaşantısında bir iyileştirme için, alt ölçek olarak konut ve konut çevresinde bir düzenlemeyi ön gören çalışma, konutun sahip olduğu değerleri temel alarak konut çevresine odaklanmaktadır. Fizikselliği mahalle üzerinde, sosyal yapıyı ise komşuluk üzerinde inceleyen çalışma, `teorik` ve `pratik` arasındaki dengeyi aynı zamanda bu denge içerisinde kullanıcının `etken` ve `edilgen` rollerini sorgulamaktadır. Bu doğrultuda hem kullanıcı-konut-çevre arasındaki zayıflayan ilişkiye hem de pandemi dönemi ile daha çok hissedilen olumsuz koşullara dikkat çekilirken, bir çözüm önerisi olarak kullanıcıları ve profesyonelleri bir araya getiren kullanıcı merkezli katılımcı tasarım yaklaşımı ele alınmaktadır. Kalıcı bir çözüm için gerçek bir katılımın söz konusu olduğu fikir birliğine dayalı proje yönetimi öneren bu çalışmada, dünyada hızla yayılan ancak ülkemizde bir örneğine rastlanmayan paylaşımlı yaşam konutları (cohousing), bu toplulukların sosyal, fiziksel ve çevresel yönleri aynı zamanda günümüzde yaşanan kentsel problemlere karşı tutumu analizlerle sorgulamaktadır. Dolayısıyla çalışma, paylaşımlı konut modelinde fiziksel çevre ve sosyal yapının karşılıklı birbirini desteklediğini vurgulamakta, ancak bu noktada katılımcı tasarımın ve bu tasarım anlayışı ile oluşan fizikselliğin kritik bir rol oynayarak `toplum`u güçlendirdiğini savunmaktadır.

Urbanization and the irregular structuring created by urbanization today appear as a problem that affects human life in many ways, mostly limiting but fundamentally shaking it. This problem, alienating the citizens from the neighbourhood, results in the individuality and isolation among the citizens, and also artificial environment splitting the society. The house, living space and accommodation unit of the citizens, is a characteristic fundament of the urban fabric with its numeric density. Since it is directly connected with the city, it has impacted the pressure of urbanization very intensely on housing. At this point, the study, which foresees an improvement in urban life as an upper scale, and an arrangement around the house and housing as a lower scale, focuses on the residential environment based on the values of the house. Besides the study examines the physicality through the neighborhood and the social structure on the neighbors' relationships, it questions the balance between `theory` and `practice`, as well as the `active` and `passive` roles of the user in this balance. In this direction, attention is drawn to both the weakening relationship between the user-housing-environment and the unpleasant conditions felt more during the pandemic period. In this approach, the study proposes a consensus-based project management for a real participation to a permanent solution, and within the scope of the research, it analyzes the cohousing communities, which are spreading rapidly in the world on the contrary to our country, and the social, physical and environmental aspects of these communities, as well as the urban problems experienced today. Therefore, the study emphasizes that the physical environment and social structure mutually support each other in the cohousing model, but argues that at this point, the participatory design and the physicality created by this design understanding play a critical role and strengthen the `society`.