Sosyo-kültürel değişmeler bağlamında Hemedan (İran)'da Türk âşıklık geleneği

Abstract

Çalışmada, İran'ın batı bölgesinde yer alan Hemedan vilayetinin âşıklık geleneği ve sosyo-kültürel açıdan meydana gelen değişimlerin âşıklık geleneğine etkileri incelenmiştir. Söz konusu araştırmada, bölgedeki Türk varlığının kültürel değerleri açısından önemli bir görevi üstlenen Hemedan âşıklık geleneğinin ve modern dünyada yaşanan değişimlerin geleneği hangi açılardan etkilediğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışma, metin ve bağlam merkezli kuramlar doğrultusunda hazırlanmış, bağlam merkezli kuramlar için temel teşkil eden alan araştırmaları yapılmış ve araştırmalarda gözlem ile mülakat yöntemlerine başvurulmuştur. Giriş bölümünde, araştırmanın konusu, kapsamı, amacı ve yöntemi belirlenmiş, İran Türk âşıklık geleneği hakkında Türkiye, İran ve Azerbaycan'da yapılan bazı çalışmalar hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir. Birinci bölümde, İran coğrafyasındaki Türk varlığının tarihsel gelişimine dikkat çekildikten sonra İran'daki Türk âşıklık geleneğinin ortaya çıkışı, gelişimi ve günümüzdeki durumu ele alınmıştır. İkinci bölümde, çalışmanın sınırlılıkları gereği Hemedan bölgesinin âşıklık geleneği, bağlam merkezli kuramlara bağlı olarak sahada yapılan gözlem ve araştırmalar sonucu tüm cihetleriyle incelenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde, modernleşmenin âşıklık geleneğine yansıması, gelenekte yaşanan değişimler ve gelenek temsilcilerinin değişimlere nasıl ayak uydurmaya çalıştığı irdelenmiştir. Aynı bölümde, toplum ile yönetimin geleneğe bakışı, sıkça işlenen temalar, geleneğin işlevleri ve sıkıntıları araştırılmıştır. Dördüncü bölümde, bölgede tespit edilen ve neredeyse tümü ile görüşülen otuz dört âşığın yaşam öyküsü, sanatı ve repertuvarları değerlendirilmiştir. Sonuçta ise bölgenin geleneği ve geleneğin değişimler karşısındaki durumu ortaya konmuştur. Çalışma, kaynakça ve ekler kısmı ile tamamlanmıştır.

The study examined the minstrelsy traditions in Hemedan province, located in the western region of Iran, and the impact of socio-cultural changes on the minstrelsy tradition. The study aims to identify aspects of the minstrelsy tradition of Hemedan, which plays an important role in terms of the cultural values of the Turkish presence in the region, and how changes in the modern world affect this tradition. The study was prepared in line with text and context-centered theories, field studies that constitute the basis for context-centered theories were conducted. Observation and interview methods were used in the studies. The introduction defines the subject, scope, purpose and method of research, the minstrelsy traditions of the Iranian Turks, gives some brief information about the work done in Turkey, Azerbaijan and Iran. After drawing attention to the historical development of the Turkish presence in Iranian geography, the first chapter discusses the emergence, development and current position of the Turkish minstrelsy tradition in Iran. In the second part, the minstrelsy tradition in Hemedan state has been tried to be examined in all aspects as a result of observations and researches made in the field depending on context-centered theories. The third chapter examines the reflection of modernization in the minstrelsy tradition, changes in the tradition, and how the representatives of the tradition try to keep up with the changes. The view of the society and the government to the tradition, the frequently studied themes, the functions and the difficulties of the tradition are investigated in the same section. The life stories, art and repertoire of thirty-four minstrels identified in the region are assessed in the fourth part. Almost all of them were interviewed. As a result, the tradition of the region and the situation of tradition in the face of changes were revealed. The research is supplemented with bibliography and appendices.