Tasavvuf klasiklerinde oruç

Abstract

Sûfiler ibadetleri insanın yaratılış gayesi ve Allah'a karşı tevazunun zirvesi olarakdeğerlendirirler. İslam'ın inşa edildiği beş esastan biri olan orucu da Allah'ınemirlerine boyun eğmek, O'nun emirlerinden uzaklaştıran her şeyden uzak durmak,nefsin arzu ve isteklerinden uzaklaşıp Allah'tan başka her şeyi terk etmek şeklinde izaheden sûfiler, oruç ibadetiyle başta Allah'ın rızasını elde etmeyi amaçlar. Bununlabirlikte oruç, nefsi tezkiye etmeye, ahlâkı güzelleştirmeye ve takvâya ulaşmanınvesilelerinden biridir.İslam'ın inşa edildiği beş esastan biri olan oruç ibadeti, zahirî ve bâtıni manada kişiyetakvâ boyutuyla sağlayacağı faydalar göz önünde bulundurulduğunda sadece tanyerinin ağarmasından güneşin batışına kadar aç kalmak ve cimadan uzak durmaktanibaret olmadığı görülür. Deruni anlamı ve hikmetleri tefekkür edilip yaşanılmadantutulan bir oruç, ruhsuz bir beden gibidir. Nasıl ki, ruhsuz bir beden canlılık ve neşedenyoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da Hz. Peygamber'in buyurduğu gibi `Açkalmaktan başka bir şey değildir.` dolayısıyla kul oruç ibadetini eda ederken, orucunfeyiz ve bereketini elde edememe gibi bir olumsuzlukla karşı karşıya kalabilir.Neticede ibadetlerdeki fıkhi kurallara uymak belki kişiyi sorumluluktan kurtarabilir,fakat bu durumdaki kişilerin kaybettikleri kazandıklarından fazladır. Bu nedenletezimiz telif ettikleri eserler ile rüştlerini ispatlamış ve günümüz tasavvuf erbabınakaynaklık teşkil eden tasavvufi klasik eser sahibi sûfilerin oruç hakkındaki görüşleriniayrıntılarıyla ortaya koymayı hedeflemektedir.Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, tezimizin önemi, amacı,konusu, yöntemi ve kaynakları ile ilgili bilgiler verilmiştir.İkinci bölümde, oruç ile ilgili kavramsal çerçeve, diğer dinlerde oruç, orucun türlerive oruç ile ilgili kavramlar ele alınmıştır. Diğer dinlerde oruç başlığı altındaSabiîlik'te, Musevilik'te, Hristiyanlık'ta, Hinduizm'de, Budizm'de, Jainizm'de,Sihizm'de ve Zerdüştîlik'te oruç konularına işaret edilmiştir. Ardından Kur'an ve Sünnet'te oruç konuları işlenmiştir. Devamında ise oruç türleri başlığı altında, farz,vacip, sünnet ve nafile oruçların yanı sıra, oruç tutmanın yasak olduğu günler izâhedilmiştir. Ayrıca oruç ile ilgili müteallıkâtı bulunan Rû'yet-i Hilâl, İmsâk, İftar,Sahur, Mukabele, Teravih, Zekât, Fitre, İtikâf, Kadir Gecesi ve Bayram kavramlarınatasavvufî izahları ile birlikte kısaca değinilmiştir.Üçüncü bölümde, sûfilere göre oruç ve türleri başlığı altında, sûfilere göre bir ibadetolarak oruç, orucun anlamı, amacı ve öneminden bahsedilmiştir. Aynı bölümde,sûfilere göre orucun adabı, faydaları, sırları, tasavvufi eğitim olarak oruç ve ubûdiyetkonularına değinilmiştir. Tasavvufta oruç türleri başlığı altında, kalbî ve bedenî oruçtürleri işlenmiştir. Kalbî oruç türleri, kalbin, ruhun, nefsin ve aklın orucu, bedeni oruçtürleri ise şehvet, göz, kulak, dil, eller ile ayakların orucu şeklinde tasnif edilerektasavvufi açıdan izâh edilmeye gayret edilmiştir. Aynı bölümde, sûfilere göre orucunhikmet ve faziletleri bağlamında oruç ve Kur'an, oruç ve Ramazan, oruç ve takvâ, oruçve tevbe, oruç ve ahlâk, oruç ve infak, oruç, havf-recâ, oruç ve vera', oruç ve zikir,oruç ve şükür, oruç ve tefekkür konuları izah edilmiştir.Dördüncü bölümde ise tasavvufî klasik eser müellifi sûfilerin oruç ile ilgili görüşleriele alınmıştır. Muhâsibî'nin (ö. 243/857) er-Riâye li Hukûkillâh, Serrâc'ın (ö.378/988). el-Lüma', Kelâbâzî'nin (ö. 380/990) Kitabü't-tearruf li mezhebi ehli'ttasavvuf, Mekkî'nin (ö. 386 /996) Kûtü'l-kulûb, Hücvîrî'nin (ö. 465/1072) Keşfü'lmahcûb, Kuşeyrî'nin (ö. 465/1072) er-Risâletü'l-Kuşeyriyye, Gazâlî'nin (ö. 520/1126)İhyâu Ulûmi'd-Dîn, Sühreverdî'nin (ö. 632/1234) Avârifü'l-Maârif, İbn Arabî'nin (ö.638/1240) Füsûsu'l-Hikem ve el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye eserleri ile birlikte,Mevlânâ'nın (ö. 672/1273) Mesnevî adlı eseri dahilinde yer alan konumuz ile alakalıgörüşlere yer verilmiştir. Ayrıca, Kuşeyrî'nin Letâifü'l İşârât, Kelâbâzî'nin Bahru'lfevâid, Gazâlî'nin El-Munkızû Min ad-Dalâl ve Mişkâtü'l-envâr'ı ile Mevlânâ'nınDivân-ı Kebîr ve Fîhi Mâ-Fîh'inde geçen oruç ile ilgili bilgilere değinilmesi uygungörülmüştür.Anahtar Kelimeler: Oruç, İbadet, Tasavvuf, Sûfi, Zahir, Bâtın

The subject of our thesis is `Fasting in sufi classıcs` Submission to the commandmentsof Allah, to stay away from everything that distances from His commandments, thesufis who consider fasting to leave everything other than Allah, away from the desiresand desires of the soul and the sum of the purpose of creation and humility, includingthe fasting.Sûfis aim at obtaining the consent of Allah, worshiping the soul, beautifying morality,reinforcing them, and embracing themselves against everything except Allah. Fastingworship, which is one of the five bases in which Islam was built, is not only about theblindness of the place of the sun, until the sunset, and staying away from relationshipwith women. Fasting, without its meaning and wisdom, is like a soulless body. Just asa soulless body lacks vitality and joy, the fasting that does not address our inner worldis Hz. As the Prophet said, `It is nothing but hungry.` Therefore, while the servant isdoing fasting, he may face negativity such as not being able to obtain the abundanceand abundance of fasting. For this reason, our aim in our thesis is to reveal the viewsof the first-time sufis about fasting. Our study consists of four chapters, one of whichis an introduction.In the first part, the information about the importance, purpose, subject, method andresources of our thesis is given.In the second part, the mystic interpretations of fasting, types of fasting and fastingconcepts are covered. Under the title of fasting, fasting in Sabiîlik'te, Fasting inJudaism, fasting in Christianity, fasting in Christianity, fasting in Christianity, Fastingin Sabiîlik, fasting in Judaism, fasting in Christianity, fasting in Hinduism, fasting inBuddhism, fasting in Jainism, fasting in Sikhism, and fasting in Zoroastrianism. Afterdiscussing the fasting practices before Islam, fasting and Hadith in the Qur'an wereelaborated, and the utmost sensitivity was shown in the selection of verses and hadiths,which are the sources of our religion, related to our subject, from authentic and safesources. Under the heading of fasting types, after stating the days when fasting is permissible, besides fasting, sunnah and futile fasting, ru'yet-i hilâl, imsak, iftar, sahur,mukâbale, teravih, zakat, fitre, iftar, sûfi explanations of the concepts of compassion,the night of power and eid' are explained in detail.In the third part, under the title of fasting main chapter in Sufism, fasting as worship,the meaning, purpose and importance of fasting are mentioned. Subsequently,according to the sufis, fasting, fasting, fasting, and fasting were taught in Sufism as aresult of fasting, benefits, sûfistic education, and fasting types were explained andclassified in the body and heart. Under the same main chapter title, the evidencesrelated to the wisdom of fasting in Sufism were evaluated and explained in detail.In the fourth chapter, Muhâsibî's, (d. 243/857) `er-Riâye li Hukûkillâh` Serrâc, (d.378/988) which includes commentary and classifications about fasting in mysticalclassical works. `al-Lüma'` `Kitabu't-tearruf madhhab ahli't-tasavvuf` of Kalâbâzî,(d. 380/990) `Kûtü'l-kulûb` of Mekkî, (d. 386/996) of Hujvîrî, (d. 465 / 1072) `Keşfü'lmahcub` `ar-Risâletü'l-Kuşeyriyye` of Kuşeyrî, (d. 465/1072) `Ihyâu Ulûmi'd-Dîn`of Ghazali, (d. 1234) `Avârifü'l-Maârif` of Sühreverdî, (ö. 632/1234) together withIbn Arabi's, (d. 638/1240) `Füsûsu'l-Hikem` and `el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye` Mawlana's(d. 672/1273) `Mesnevi` was examined. and views related to our topic are included.In addition, Kuşeyrî's, `Letâifü'l İşârât` Kelâbâzî's, `Bahru'l-fevâid` Gazâlî's, `ElMunkızû Min ad-Dalâl` `Mişkâtü'l-envâr` and Mevlana's, `Divân-ı Kebîr` and `FîhiMâ-Fîh` It is deemed appropriate to mention the information about fasting.Key Words: Fasting, Worship, Sufism, External, Inner