İsmâil Rusûhî Ankaravî'nin Câmiu'l-Âyât'ı metin-inceleme (vr. 54a-125b)

Abstract

Ankaravî, (ö.1041/1631) Mevlevîlikle alakalı bozulan düşünceleri islah etmesi ve kuvvetlendirmesi sebebiyle, bu yolda saygın bir konum elde etmiştir. Mevlevîlikte Mevlânâ'dan sonra düşüncelerine itibâr gösterilmiştir. Mevlânâ'nın Mesnevî'sini şerh ederek, `Şârihu Mesnevî` olarak tanınmıştır. Mevlevîliğin yayılmasında ve Mevlânâ'nın tanınıp anlaşılmasında etkisi büyüktür. Otuz civarında eser telîf etmiştir. Bu eserleri içerisinde Câmiu'l-âyât adlı eserinin 54a-125b vr. kısımları bu çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir. Eserlerinin çoğunu tasavvufa yapılan fikrî saldırılara savunma niyetiyle veya ricasına muhalefet edemeyeceği kişilerin isteği üzerine kaleme almış olan imiz, Câmiu'l-âyât eserini Konya Çelebîlerinden Ebu Bekir Efendi'nin isteği üzerine kaleme almıştır. Kitapında, Mesnevî'de bulunan âyetlerin Tamamı (yedi yüz civarı) ve (yüz elli sekiz hadîsi) şerh etmiştir. Onun şer tarzı İşârî tefsir ve hadîs kapsamında değerlendirilebilir. Eserin dili Osmanlıca olup bunun yanında Arapça ve Farsça ibâreler de yer almaktadır.Eserde âyetlerin ve hadîslerin ilk önce zâhirî manâsı yapılmış olup sonrasında işârî yorumlara yer verilmiştir. Şerhte kelimelerin söz dizimi ve dil bilgisi tahlillerine de rastlanır. Bunun yanında azda olsa tefsirini yaptığı âyetle ilgili fıkıh ve kelâm konularına da değinildiği görülmektedir. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde; müellifin yaşadığı dönemin siyasî ve fikrî durumu ve müellifin hayatı ele alınmıştır. İkinci bölümde; eser ile ilgili bilgiler mevcut olup Câmiu'l-âyât'ta Ankaravî'nin tefsirciliği ve işârî tefsîr ele alınmıştır. Üçüncü bölüm ise, eserin transkripsiyonundan, sözlüğünden ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır.

Ankaravî (d.1041/1631) obtains a respectful position in the order by virtue of the fact that he developed and invigorated the rituals of Mawlawiyya. His ideas gain great respect in Mevlevi Order, after Mevlana. He is known as `Şârihu Mesnevî` (explainer of Masnavi) by expounding Masnavi. He has a significant influence on the spread of Mawlawiyya and the recognizing and understanding of Mevlana. He writes about thirty writings. Of them, parts 54a-125b of the writings, named Câmiu'l-Âyât, constitutes the topic of our study. The author, whose most of writings are penned with the purpose of advocating Sufism against the intellectual attacks or upon someone whom he can not oppose, puts the writing Câmiu'l-âyât down on paper at the request of Ebu Bekir Efendi, of Konya Chalabis. He explains all of the (roughly seven hundred) verses and (one hundred fifty-eight) hadiths found in Masnavi in his book. One can evaluate his explanation style under the scope of Ishari Tafsir and Hadith. The original language of the writing is Ottoman Turkish, which also includes Arabic and Persian phrases. In writing, the apparent meaning of Verses and Hadiths is explained at first. After that, Ishari comments of them are delivered. And also, syntax and grammatical analyzes are found in the explanations. Besides these, the topics of jurisprudence and theology related to the verses and hadiths that he explains are mentioned at the least.Our study is composed of three chapters. In the first chapter, the political and intellectual conditions of the period in which the author lived and his life are scrutinized. In the second chapter, the explanation style of Ankaravî in Câmiu'l-âyât and Ishari explanation are examined with the information about the writing. The last chapter comprises the transcription and glossary of the study and the conclusion.