İsmâil Rusûhî Ankaravî'nin Câmi'u'l-Âyât'ı metin-inceleme (Vr.1a-53b)

Abstract

Ankaravî (ö.1041/1631) Osmanlı İmparatorluğu'nun en görkemli ve haşmetli döneminden, duraklamaya hatta çöküşe geçişin başladığı devre uzanan bir zamanda yetişmiş, tasavvufta müstesnâ şahsiyetlerden biridir. Türkçe, Arapça ve Farsça dillerine hâkim ve ilmî bir kişiliğe sâhiptir. Mevlevîlikle alakalı uygulamaları değiştirmesi ve kuvvetlendirmesi sebebiyle, bu yolda mümtâz bir konum elde etmiştir. Mevlânâ'nın `Mesnevî`sini şerh ederek, `Şârih-i Mesnevî` nâmıyla şöhret bulmuştur. Otuz civarında eser t'elîf etmiştir. Bu eserler içerisinde Câmi'u'l-Âyât adlı eserinin 1a-53b vr. arası bu çalışmamızın konusunu teşkîl etmektedir. Eserlerinin çoğunu, tasavvufa yapılan fikrî saldırılara savunma niyetiyle veya ricâsına muhalefet edemediği zevâtın isteği üzerine kaleme almış olan Ankaravî, Câmi'u'l-Âyât adındaki eserini Konya çelebîlerinden Ebu Bekir Efendi'nin (ö. 1052/1642) isteği üzerine kaleme almıştır. Kitabında, Mesnevî'de bulunan âyetlerin tamamı (yedi yüz civarı) ve yüz elli sekiz hadîsi şerh etmiştir. Eserin dili Osmanlıca olup bunun yanında Arapça ve Farsça ibâreler de yer almaktadır. Eserde âyetlerin ilk önce zâhirî manası yapılmış olup sonrasında işârî yorumlara yer verilmiştir. Şerhte kelimelerin söz dizimi ve dil bilgisi tahlillerine de rastlanır. Bu çalışmamız, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, Ankaravî'nin yaşadığı dönemin siyâsî ve fikrî durumu ve müellifin hayatı, bu alanda yapılan çalışmaların bulunmasından dolayı çok kısa olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde ise çalışmamıza konu olan eserle ilgili kısa bilgiler mevcuttur. Üçüncü bölüm ise, eserin transkripsiyon, sözlük, kaynak ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır.

Ankaravî, (year of death 1041/1631) He is an exceptional character in mysticism, having constantly developed from the most magnificent eras of the Ottoman Empire to the beginning of its downfall. He was proficient in Persian, Arabic, and Turkish, and a knowledgeable person, too. Since he changed and strengthened some rituals of Mevleviyeh, he has got an honoured status. He annotated the Mesnevî of Mevlana, for which he got the reputation of `Şârih-i Mesnevî` (which translates to `Annotator of Mesnevî`). He compiled around thirty pieces of work. This study focuses on one of his books, Câmi'u'l-Âyât, pages 1a-53b. Ankaravî, who compiled most of his work upon requests from people he could not turn down or to defend mysticism against intellectual antagonism, wrote Câmi'u'l-Âyât upon the request of the wise gentleman Master Ebu Bekir (year of death 1052/1642) from Konya. In his book, he recites all the verses in Mesnevî (around seven hundred), and 158 hadith, too. The language of this book is Ottoman Turkish, but there are several expressions from Arabic and Persian as well. In the book, first a direct translation of verses is given, then implicational comments are made. In the annotations, syntactic and grammatical analyses can be found as well. This study consists of three parts. The first part covers the political and intellectual situation of Ankaravî's life period and his life in general in little detail as there already are a handful number of studies on this subject. The second part provides information on the book that is subject to this study. The third part includes the transcription, glossary, bibliography, and conclusion of the book.