Dârimî'nin bazı mezhepleri eleştirisi (er-Red 'ale'l-Cehmiyye bağlamında)

Abstract

Hicri ilk üç asır İslâm düşünce tarihinde dinî, siyasî ve sosyo-kültürel açıdan özel bir öneme sahiptir. Bu dönem, Hz. Peygamber sonrası farklılaşma olgusunun ortaya çıktığı, sistematik bir forma kavuştuğu ve mezhep/fırka oluşumlarının tamamlandığı bir zaman dilimidir. Buna bağlı olarak da her grubun diğer grup ya da gruplarla fikrî, siyasî ve bazen de askerî açıdan mücadele içinde oldukları bir dönemdir. Bu dönemde Emevilerle birlikte yönetimsel anlamda hilafet saltanata dönüşmüş, Abbasiler döneminde ise merkezileşme çabalarına bağlı olarak mihne politikası hayata geçirilmiştir. Mihne sürecinde Halku'l Kur'an söylemi muhaliflere karşı bir baskı aracı olarak kullanılmıştır.Böyle bir ortamda ümmetin büyük çoğunluğunu oluşturan ana omurgayı iki grup temsil etmekteydi; Ehl-i Re'y ve Ehl-i Hadis. Ehl-i Re'y'in dini nasları anlamada akla önem vermesine karşın Ehl-i Hadis nasların literal anlamlarına bağlı kalarak aklı kullanmaktan imtina etmiştir. Ehl-i Hadis grubuna bağlı olan Dârimî de dinî nasları literal olarak ele almıştır.Anahtar Kelimeler: Dârimî, Ehl-i Re'y, Ehl-i Hadis, Mihne, Halku'l Kur'ân.

The first three century of the hicri period has a special importance in the history of Islamic thought bypoliticalandsocio-culturalaspects. This period is a time periodwhichis emerged as a phenomenon of differantiation, a systematic form and completing sect/legion formation safter Prophet Muhammed. Depending on this, eachgroupis in a period of intellectual, political and some times military conflict withother groupor groups. In this period, together with the Umayyads, the caliphate has been transformed into administrative reign and also the mihna policy was conducted due to the efforts of centralization during the Abbasid speriod. In mihna process, Halku'l Kur'an rhetoric was used as a pressure tool against the opposition.In such an environment the main backbone of the vast majority of the nation, represents wogroups, Ehl-i Re'y and Ehl-i Hadith. Although Ehl-i Re'ydid not mind the importance of under standing there ligious rules, it has refrained fromusing mind adhering to the literal meaning of therules Ehl-i Hadith. Darímî, who belongs to the group of Ehl-i Hadith, treats there ligious rules literally.KeyWords: Dârimî, Ehl-i Re'y, Ehl-i Hadith, Mihna, Halku'l Qur'an.