Defansif tıbbın hekim gözüyle değerlendirilmesi: nitel bir araştırma

Abstract

Son zamanlarda sağlık sektöründe karşımızı çıkan en önemli problemlerden biri olan defansif tıp, hekimlerin malpraktis davalarından kendilerini korumak ve riskli işlemlerden kaçınmak olarak sergilemiş olduğu davranışları ifade etmektedir. Defansif tıp, pozitif ve negatif defansif olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Defansif tıp uygulamaları, hekimleri, hasta ve yakınlarını olumsuz etkilemekle kalmamakta aynı zamanda sistemleri de olumsuz yönde etkilemektedir. İçinde bulunduğumuz yüzyılda tüm dünyada giderek artan bu davranışın sebeplerini ve sonuçlarını iyi değerlendirebilmek için tıbbi ve sosyolojik çerçevede incelenmesi oldukça önem arz etmektedir.Bu araştırma, hekimlerin gözünden defansif tıbbın nedenlerini ve sonuçlarını tespit etmek amacına yönelik nitel bir araştırma olarak yapılmıştır. Defansif tıbbın nedenleri ve sonuçlarının derinlemesine incelendiği bu araştırma fenomoloji deseni ile dizayn edilmiş ve amaçlı örneklem yönteminden ölçüt örnekleme tipi kullanılarak tasarlanmıştır. Araştırmaya katılmayı kabul eden ve en az 15 yıl çalışma deneyimi olan cerrahi ve dahili branşlarda görev yapan 23 öğretim üyesi hekim katılımcı olmuştur. Katılımcılarla yarı yapılandırılmış görüşme formuyla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşme formunda yer alan araştırma soruları; defansif tıbbın nedenleri, sonuçları ve önlenmesine dair öneriler çerçevesinde değerlendirilmesine yönelik olarak yapılmıştır. Görüşmeler neticesinde 256 sayfalık veri seti elde edilmiş olup, veriler açık ve seçici kodlama teknikleri kullanılarak kodlanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler betimsel ve içerik analiz yöntemleriyle analiz edilmiştir. Verilerin analizinde, nitel veri analiz programı NVivo 11 Pro kullanılmıştır.Araştırma sonucunda, araştırmaya katılan hekimlerin deneyimlerinden yararlanarak; defansif tıbbın nedenleri, sonuçları ve defansif tıbbı önleyici öneriler tespit edilmiştir. Hekimleri defans yapmaya iten nedenlerin neler olduğu, defansif davranış sonrasında ortaya çıkan durumlar ve sonuçları hakkında detaylı bilgiler elde edilmiştir. Hekimlerin malpraktis davaları başta olmak üzere hasta şikayetleri, sağlık politikaları, performans sistemi ve hekime karşı şiddet gibi birçok sebepten dolayı defans yaptıkları; bunun sonucunda ise; hekimlerin, hastaların ve hukuk ile sağlık sistemlerinin zarar gördüğü belirlenmiştir. Defansif tıbbın sonuçlarının hekim açısından, hasta açısından ve sistem açısından değerlendirildiği bu araştırmada birçok bulgu elde edilmiştir. Defansif tıbbın sonuçları arasında, hekimlerin emeklerini ve becerilerini pahalıya satmaya başlayacakları ve bu durumdan dolayı da hastaların önemli ameliyatları yaptırabilmek için maddi kayıp yaşayabilecekleri sayılabilir. Defansif tıp uygulamalarında hastanın karşılaştığı durumların başında, tedavinin gecikmesi yer alırken; komplikasyon riski artması ve gereksiz tahlil ve tetkiklere maruz kalınması, sağlık hizmetine ulaşamama, maddi kayıp, kaygı ve korku oluşması, kalitesiz bakım ve hastanın zarar görmesi gibi sonuçlar elde edilmiştir. Defansif tıbbın önlenmesine dair öneriler, hukuksal, kurumsal ve sistemsel öneriler olmak üzere üç başlık altında kategorize edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, defansif tıbbın önlenmesine yönelik araştırmaların Sağlık Bakanlığı başta olmak üzere kanun yapıcılar tarafından değerlendirilmesi ve ilgili çalışmaların başlatılması önerilmiştir.

Defensive medicine, which is one of the most important problems in the healthsector in recent times, behaviors in which physicians exhibit themselves as protectingthemselves from malpractice cases and avoiding risky transactions. Defensive medicineis divided into positive and negative defensive. Defensive medicine practices do notadversely affect physicians, patients and their relatives and at the same time affectsystems in a negative way. It is of allmost importance to examine these causes inmedical and sociological context in order to be able to evaluate the causes and consequences of this increasing behavior throughout the world in the present century. This research was conducted as a qualitative research aimed at determining the causes and consequences of defensive medicine in the eyes of physicians. This research,which examines the causes and consequences of defensive medicine in depth, wasdesigned using phenomology design and using the criterion sampling type from purposeful sampling method. Twenty-three teaching physicians who participated in theresearch and who have at least 15 years of experience in surgical and internal medicinehave participated.In-depth interviews were held with participants in a semi-structuredinterview form. The research questions included in the interview form are; for the evaluation of the causes, consequences and prevention of defensive medicine within the framework of the recommendations. A 256-page dataset was obtained from the interviews. The data are coded using explicit and selective coding techniques. The data obtained in the study were analyzed with descriptive and content analysis methods. Inthe analysis of the data, a qualitative data analysis program NVivo 11 Pro was used. As a result of the research, by taking advantage of the experiences of theparticipating physicians; the causes of defensive medicine, its results and defensivemedical proposals have been identified. Detailed information about what causes thephysicians to defend, what happens after the defensive behavior and the results areobtained. Physicians defend against malpractice cases, especially patient complaints,health politics, performance system and violence against medicine. As a result of this;physicians, patients and law and health systems were found to be damaged. Several findings have been obtained in this study where the results of defensive medicine are evaluated from the physician point of view, from the patient point of view and from the system point of view. Among the consequences of defensive medicine is that the physicians will begin to sell their labor and skills profligately and that patients may experience financial losses in order to perform important surgeries. At the beginning ofthe situations that the patient confronts in defensive medicine applications, there isdelay of treatment; increased risk of complications and exposure to unnecessary assaysand examinations, inability to reach health care services, material loss, anxiety and fear,poor quality care and harm to the patient. Proposals for the prevention of defensive medicine are categorized under three headings: legal, institutional and systematic recommendations. In the light of the findings, it is proposed that investigations for theprevention of defensive medicine should be evaluated by lawmakers, especially theMinistry of Health, and the related studies should be initiated.