Türk hikâye ve romanında marjinal söylem, karşı kültür ve yeraltı edebiyatı (2001-2020)

Abstract

Bu çalışma, marjinal söylemle 1980'li yılların sosyo-kültürel panoramasında ortaya çıkma alanı bulan ve 1990'lı yıllardan itibaren Türk edebiyatının kendi dinamikleri doğrultusunda ilk örnekleri verilmeye başlanan yeraltı edebiyatının 2001 yılından bu yana oluşan görünümünü incelemektedir. Kavram üzerinde yapılan tartışmalara rağmen bir tür olarak çerçevesi çizilemeyen yeraltı edebiyatının ilk dönem eserlerinin ardından bu çalışmanın yapıldığı döneme kadarki zaman dilimi içerisinde yayımlanan eserlerin tespiti ve incelenmesi ile kavramın türleştirilmesi amaçlanır. Bu amaç doğrultusunda yakın okumaya tabii tutulan kimi eserler, yeraltı edebiyatı ile bazı yönlerden benzerlikler taşıyan türlerin sınırlarına dâhil edilir. Bunun yanı sıra kimi eserlerin yeni edebiyat kavramları ile anılması gerekliliği tespit edilir. Bizarro Kurgu, Loser Edebiyat/Edebiyatı ve Bipolar Kurgu adlandırmalarının ilk kez bu çalışma ile tanımlamaları verilir.Yeraltı edebiyatı, ana akım edebiyatın noksan bıraktığı kısımları doldurduğu kadar değişmeye/dönüşmeye devam eden toplumsal yapıların geleceğe yönelik olası durumlarının bir habercisi konumundadır. Bunun dışında yeraltı edebiyatı, toplumların dönem içinde değişen estetik ve edebi zevklerinin takibini de yapmaktadır. Bu çalışmada roman ve hikâye türlerinde verilen eserlerde yeraltı edebiyatının başat unsurları incelenirken bu türün gelişim süreci de takip edilir.Çalışmada öncelikle marjinal söylem ve yeraltı edebiyatı kavramlarına değinilir. Yeraltı edebiyatının genel özellikleri sıralandıktan sonra Batı'da ve Türkiye'de yeraltı edebiyatını ortaya çıkaran sosyo-kültürel, ekonomik ve düşünsel şartlar incelenir. Yeraltı edebiyatı roman ve hikâyelerindeki anlatı unsurlarının ele alınmasıyla eserler üzerinde inceleme konusu yapılacak unsurların genel bir görünümü çizilir. Marjinal söyleme sahip olan fakat yeraltı edebiyatına dâhil edilemeyecek eserlerin birbirinden ayrı bölümlerde incelenmesiyle marjinal söylem ve yeraltı edebiyatı arasındaki ilişki ve ayrımlar vurgulanır.

This study examines the appearance of underground literature since 2001, which found an area of emergence in the socio-cultural panorama of the 1980s with marginal discourse and started to be given the first examples of Turkish literature in line with its own dynamics since the 1990s. It is aimed to kind of the concept by identifying and examining the works published in the period up to the period of the time after the first period works underground literature, which cannot be framed as a genre despite the discussions on the concept. For this purpose, some works subjected to close reading are included in the boundaries of species that bear similarities in some ways to underground literature. In addition, it is determined that some works should be mentioned with new literary concepts. This is the first time Bizarro Fiction, Loser Literature and Bipolar Fiction have been defined by this work.Underground literature is a harbinger of the possible future situations of social structures that continue to change/transform as much as it fills the parts of mainstream literature that are lacking. In addition, underground literature follows the changing aesthetic and literary tastes of societies during the period. In this study, the development process of this genre is followed while examining the main elements of underground literature in the works given in novel and story genres.In the study, the concepts of marginal discourse and underground literature are first mentioned. After listing the general characteristics of underground literature, socio-cultural, economic and intellectual conditions that revealed their literature in the West and Turkey are examined. By addresing the narrative elements in underground literature novels and stories, a general view of the elements to be examined on the works is drawn. The relationship and distinctions between marginal discourse and underground literature are emphasized by examined the works that have marginal discourse but cannot be included in underground literature in separate sections.