Çanaklı (Mamak) polyesi'nin jeomorfolojisi ve morfometrik analizi

Abstract

Su (H2O), kireçtaşı (CaCO3) ve karbondioksitin (CO2) tepkimeye girmesi sonucunda meydana gelen karstik yüzey şekillerinin en büyüğünü polyeler oluşturmaktadır. Polyeler, karstlaşmanın yanında, çoğu zaman yapısal unsurlar ve flüviyal süreçler gibi birçok farklı faktörün etkisi ile oluşmaktadır. Bu çalışmada Batı Toros karst alanı içerisinde yer alan Çanaklı (Mamak) Polyesi incelenmiştir. Çalışmada bir fiziki coğrafya araştırmasının gerektirdiği bütün incelemeler yapılmaya çalışılmıştır. Öncelikle sahanın jeolojik, klimatolojik ve jeomorfolojik özellikleri araştırılmıştır. Bununla beraber, Çanaklı (Mamak) Polye Havzası'nda tektonizmanın etkisini belirlemek, sahanın jeolojik evrimini tespit edebilmek amacıyla polye ve havzaya uygun morfometrik analizler seçilmiş ve yapılmıştır. Çalışmanıın yapılmasında öncelikle çalışma sahasına ait 1/25000 ölçekli topografya haritalarından Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) üretilmiştir. Çanaklı (Mamak) Polyesi'nde yapılan arazi gözlemleri ve literatür bilgisi sonucunda, günümüzde polyenin yüzeyinde sürekli akışa sahip bir akarsuyun bulunmadığı ve polyenin sularını düdenler aracılığıyla yeraltı drenajına gönderdiği tespit edilmiştir. Yağışlı dönemlerde düdenlerin tıkanması veya yeraltı suyu seviyesinin yükselmesi sonucunda polyenin doğusunda ve batısında geçici göller oluşmaktadır. Çalışma sahasının doğusunda ve batısında Mesozoyik yaşlı kireçtaşlarından oluşan humlar bulunmaktadır. Yaptığımız araştırmalar sonucunda elde edilen verilerin bütünü dikkate alınarak çalışma sahasının bir polye olduğu doğrulanmıştır.Çanaklı (Mamak) Ovası'nın geniş ve engebesiz olması burayı tarım ve yerleşme için uygun ortam haline getirmektedir. Akdeniz bölgesinde karstlaşmanın yoğun olduğu sahalarda yöre halkı için karstik dolin, uvala ve polye tabanları adeta zorunlu yerleşim ve tarım alanlarını oluşturmaktadır.

Poljes are the largest of the karstic surface forms formed as a result of the reaction of water (H2O), limestone (CaCO3) and carbon dioxide (CO2). Besides karstification, poljes are mostly formed by the effect of many different factors such as structural elements and fluvial processes. In this research, the Çanaklı (Mamak) Polje Basin, located in the Western Taurus karst area, has beeb investigated.In the study, all the examinations required by a physical geography research have been tried to be made. First of all, the geological, climatological and geomorphological characteristics of the area have investigated. Moreover, in order to determine the effect of tectonism in the Çanaklı (Mamak) Polje Basin and to determine the geological evolution of the area, morphometric analyzes suitable for the polje and the basin have been selected and made. Primarily, Digital Elevation Model (DEM) has been produced from 1/25000 scale topography maps of the construction site. As a result of field observations and literature information made in Çanaklı (Mamak) Polje, it has been determined that there is no stream with continuous flow on the surface of the polje today and that the polje sends its waters to underground drainage through sinkholes. Temporary lakes are formed in the east and west of the polje as a result of clogged sinkholes or rising groundwater levels in rainy periods. There are hums consisting of Mesozoic aged limestones in the east and west of the study area. Considering the whole of the data obtained as a result of our research, it has been confirmed that the study area is a polje.The fact that the Çanaklı (Mamak) Plain is wide and uneven makes it a suitable environment for agriculture and settlement. Moreover, karst doline, uvala and polje bases constitute almost compulsory settlement and agricultural areas for the local people in the areas where karstification is intense in the Mediterranean region.