Türk ve uluslararası vergi hukukunda daimi işyerine kazanç atfedilmesi

Abstract

Daimi işyerine kazanç atfedilmesi, uluslararası vergi hukukun en tartışmalı veve en eski konularından birisidir. Yabancı teşebbüsler, kaynak ilkesi gereği, faaliyettebulundukları ülkelerde yalnızca daimi işyerleri aracılığı ile elde ettikleri kazançlarüzerinden vergilendirilebilirler. Bu bakımdan, kaynak devlette bir daimi işyerininbulunup bulunmadığı, eğer daimi işyeri bulunuyorsa ona atfedilecek kazancınbelirlenmesi kaynak devlet tarafından alınacak vergi tutarını doğrudan etkilemektedir.Bu durum, aynı zamanda ikamet devletinin vergi gelirlerini de etkilemekte, hattakurumların vergi planlama stratejilerinin de gözden geçirilmesine sebepolabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında daimi işyerine kazanç atfedilmesine ilişkinyaklaşımlar, bir tarafında kaynak devleti, bir tarafında ikamet devleti ve bir tarafındada özellikle çok uluslu şirketlerin içinde bulunduğu mükellef gruplarının yer aldığı birmücadeleye konu olmaktadır. Bu mücadelede devletlerin ve mükelleflerin dışında,OECD gibi uluslarüstü organizasyonların da konuya yaklaşımı ve çalışmalarıbelirleyici olabilmektedir. Bu çalışmada daimi işyeri kavramının tanımı, gelişimi,uluslararası vergi hukuku ile devletlerin içi hukuku arasında nasıl ilişki kurulduğu,özellikle dijitalleşme ile birlikte gelişen yeni iş yapma modelleri karşısında devletlerinvergilendirme yetkilerinin kaynak ve ikamet devleti olarak nasıl etkilendiği gibihususlar ile OECD Yaklaşımı olarak bilinen OECD'nin 2010 yılında yayınladığıRapor'da bulunan hususlara yer verilmiştir.Diğer taraftan, Türk vergi hukukunda daimi işyerine kazanç atfedilmesi konusuda çalışmamızın odak noktalarından birisini oluşturmaktadır. Türkiye'nin içhukukunda daimi işyerine kazanç atfedilmesi, dar mükellef kurumlarınvergilendirilmesi konusuna denk gelmektedir. Türk vergi hukukunda daimi işyerineilişkin düzenlemeler OECD ülkelerine kıyasla daha dar kapsamlı ve geliştirilmesigereken düzenlemeler olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca, çalışmada Türkiye'nin tarafolduğu vergi anlaşmalarında daimi işyerine kazanç atfedilmesine ilişkin kurallarınModel Anlaşmalardan ve birbirlerinden hangi hususlarda farklılaştığı da incelemekonusu yapılmıştır.Son olarak, bu çalışmada, OECD Yaklaşımı ile getirilen düzenleme vedeğişiklik önerilerinin OECD Model Vergi Anlaşması ve genel olarak anlaşmahukukuna etkilerine ve daimi işyerine kazanç atfedilmesine ilişkin sorunlarınçözümünde yeterli olup olmadığına değinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kurumlar Vergisi, Daimi İşyeri, OECD Yaklaşımı, Dar Mükellef Kurumlar, BEPS Eylem Planları, Vergi Matrahı

The attribution of profits to the permanent establishments is one of the mostcontroversial and oldest issues of international tax law. Foreign enterprises can onlybe taxed on the earnings they earn through permanent establishments in the countriesin which they operate, in accordance with the principle of resource taxation. In thisregard, determining whether there is a permanent establishmet in the source state andif there is a permanent establishment, the earnings to be attributed to it will directlyaffect the tax amount to be collected by the source state. This situation also affects thetax revenues of the state of residence and may even cause the tax planning strategiesof the institutions to be reviewed. From this point of view, approaches to attributingprofits to the permanent establishment are the subject of a tug-of-war struggleincluding the source state on one side, the state of residence on the other and taxpayergroups involving multinational companies on the other. In this struggle, besides statesand taxpayers, the approach and studies of supra-state organizations such as OECDcan be determinant. The definition of the concept of permanent establishment, itsdevelopment, how it establishes a relationship between international tax law and thedomestic law of the states, how the taxation powers of states are affected as a sourceand country of residence, especially in the face of new business models developed withdigitalization, and the regulations in the Report published by OECD in 2010 which isknown OECD Approach are given in this study.On the other hand, the issue of profit attribution to permanent establishmentsin Turkish tax law is also within the scope of the study. The regulations of permanentestablishment in Turkey's domestic law is more narrow and undeveloped as comparedto other OECD countries. Attribution of profits to permanent establishments in Turkishtax law coincides with the taxation of limited taxpayer institutions. How to determinewhether the rules for differentiation in tax treaties to which Turkey is a party to theearnings attributable to a permanent establishment is one of the aims of this study.Finally, the effects of the regulations and amendment proposals brought by theOECD Approach to the OECD Model Tax Treaty and treaty law in general andwhether they are sufficient in solving the problems related to attribution of profits tothe permanent establishment is given in this study.Key Words: Corporate Income Tax, Permanent Establishments, OECD Approach, Limited Taxpayer Institutions, BEPS Action Plans, Tax Base