Eskişehir mekikli dokuma motif ve desenlerinin grafik tasarım ürünlerine uyarlanması

Abstract

Dokuma, geçmişten günümüze kültürümüzün oluşmasını sağlayan, örf ve adetlerimizi içinde barındırır. Nesiller arası bir iletişim aracı olarak kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar neticesinde tam olarak çıkış noktası bilinmemekle beraber, Orta Asya'dan dünyaya göçlerle yayıldığı düşünülmektedir. İlk yayılım noktası; Mezopotamya, Mısır, Anadolu, Babil ve Asur bölgelerinde görülmüştür. Orta Asya'dan başlayarak Anadolu ve Balkanlara kadar uzanan geniş bir coğrafya üzerinde yüzyıllar boyunca varlığını sürdürmüştür. İnsanların giyinme, örtünme, korunma ve süslenme gibi ihtiyaçlarını gidermek için, doğal malzemeler kullanılarak farklı tekniklerle üretilmiştir. Yöreden yöreye farklılık gösteren bu dokumalarda, dokumacı kadınların hayat hikayeleri bu motiflerin içerisinde gizlidir. Dokumaların tamamı, özgün motiflerden oluşmaktadır. Her bir motif, farklı kültürel yansımaların sonucudur. Zamanının estetik kaygılarını bu eşsiz dokumalarda görmek mümkündür. Bununla birlikte dokumalardaki estetik yaklaşım, onlara zamansız ve nesiller boyu aktarılacak kıymetli bir nitelik de kazanmıştır. Bu dokumaların ve motiflerin gelecek nesillere, geleneksel tavrın yanı sıra çeşitli yöntemler, teknikler ve üretim biçimleriyle aktarılması oldukça önemlidir. Bu amaçla geleneksel yöntemlerle üretilen birçok zanaat/sanat dalının tanıtılması ve aktarılması; farklı üretim biçimleriyle yeni söylemler kazanması giderek yaygınlaşmaktadır. Bu bağlamda araştırma kapsamında mekikli bez dokumalarının, dokuma motiflerinin ve diğer unsurlarının grafik tasarım disiplini ve üretimi çerçevesinde ele alınarak, yeni ve farklı tasarım dil (leri) ile sunulması amaçlanmaktadır. Bu amaç kapsamında çalışmanın yöntemi tarama modeli kapsamında alan yazını, görsel veri taraması, dokuma ürünler ve grafik tasarım ürünlerinden oluşturmaktadır. Dokuma üretimi tekniğin daha iyi kavranması ve sayısal ortama aktarılmasında kolaylık sağlaması bakımından gerçekleştirilmiştir. Dokuma yönteminin sayısal ortama aktarılarak, dokuma şablonu oluşturulmuştur. Sayısal ortamda hazırlanan dokuma şablonları sayesinde, daha hızlı ve kolay dokuma motiflerinin üretimi sağlanmıştır. Araştırmacı tarafından, mekikli bez dokuma motiflerinin grafik tasarım ürünlerine uyarlanması (logo, kurumsal kimlik, web site, sosyal medya hesapları, kartvizit, kartpostal, hediye kartı, davetiye, ambalaj ve afiş tasarımı, kitap kapağı tasarımı, dokuma el kitabı, dokuma tablolar vb.) çalışılmıştır. Çalışma doğrultusunda yörede kullanılan teknik ve renklere bağlı kalınarak grafik tasarım ürünleri oluşturulmuştur.

Weaving includes our customs and traditions, which enable the formation of our culture from the past to the present. It is used as an intergenerational communication tool. Although the exact origin is not known as a result of the researches, it is thought that it spread from Central Asia to the world with migrations. First propagation point; It has been seen in Mesopotamia, Egypt, Anatolia, Babylon and Assyria. It has existed for centuries over a wide geography starting from Central Asia to Anatolia and the Balkans. It has been produced with different techniques using natural materials in order to meet the needs of people such as dressing, covering, protection and adornment. In these weavings, which differ from region to region, the life stories of weaver women are hidden in these motifs. All of the weavings consist of original motifs. Each motif is the result of different cultural reflections. It is possible to see the aesthetic concerns of the time in these unique weavings. In addition, the aesthetic approach in weaving has also gained them a timeless and valuable quality that will be passed on for generations. It is very important to transfer these weavings and motifs to future generations with various methods, techniques and production styles as well as the traditional attitude. For this purpose, introducing and transferring many crafts/arts produced with traditional methods; It is becoming more and more common that it gains new discourses with different forms of production. In this context, within the scope of the research, it is aimed to present the shuttle cloth weavings, weaving motifs and other elements within the framework of graphic design discipline and production, and to present them with new and different design language(s). Within the scope of this purpose, the method of the study consists of literature, visual data scanning, woven products and graphic design products within the scope of scanning model. Weaving production was carried out in order to better understand the technique and to facilitate its transfer to the digital environment. Weaving template was created by transferring the weaving method to digital media. Thanks to the weaving templates prepared in digital environment, faster and easier production of weaving motifs has been achieved. Adaptation of weaving motifs with shuttle to graphic design products by the researcher (logo, corporate identity, website, social media accounts, business cards, postcards, gift cards, invitations, packaging and poster design, book cover design, weaving handbook, woven paintings, etc.) has been studied. In line with the study, graphic design products were created by adhering to the techniques and colors used in the region.