Ekonomik bütünleşme amaçlı bölgesel birliklerde vergi uyumlaştırması

Abstract

Çalışmada, ekonomik bütünleşme amacıyla kurulan bölgesel birliklerde; çeşitli zorlukları, ekonomik etkileri ve günümüz birliklerindeki durumu göz önünde bulundurularak, bütünleşme süreçlerinin bir parçası olan vergilerin uyumlaştırılması sorunu Avrupa, Afrika ve Orta ve Güney Amerika'da bulunan bölgesel birlikler özelinde ele alınmaktadır. Bir bölgesel birlikte, vergi uyumlaştırması sürecinin merkezi karar mekanizmaları ile yürütülmesinin zor ve karmaşık olacağı; bu sebeple benzer vergi yapılarına sahip ülke gruplarının belirlenerek, sürecin aşamalı bir şekilde yürütülmesinin daha başarılı olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı: bölgesel birliklerde benzer vergi sistemlerine sahip ülkelerden oluşan işbirliği gruplarının tespit edilerek, uyumlaştırma süreçlerinin tüme varacak şekilde yürütülebilmesine yönelik bir öneri sunabilmektir. Bu amaç doğrultusunda, çeşitli vergi yükü verilerinden faydalanarak Ward kümeleme yöntemiyle vergi yükleri benzer ülke kümeleri tespit edilmiştir. Daha sonra elde edilen kümeler ve kümelere atanan ülkelerin vergi sistemi özellikleri kıyaslanmıştır. Bulgulara göre, küme içi başarılı benzerliklerden dolayı; vergi yükü verilerinin, kümeleme veya türev algoritmalarda, vergi sistemlerindeki benzerlikleri açıklarken kullanılabilir bir veri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte Avrupa örnekleminden elde edilen kümelerin benzer vergi sistemlerine sahip ülkelerden oluşması; tümevarıma dayanan uyumlaştırma sürecinin Avrupa örneklemi için uygulanabilir olduğunu göstermiştir. Ayrıca TFEU'da yer alan güçlendirilmiş işbirliği sunulan öneriyi desteklemektedir. Afrika ile Orta ve Güney Amerika'da ise coğrafi temellere dayanarak kurulan bölgesel birliklerde, vergi özellikleri itibariyle önemli ayrışmaların olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Şöyle ki, bölgesel birliğe üye ülkelerin atandığı kümeler farklılaştıkça vergi özelliklerindeki genel uyumun azalması bunu desteklemektedir. Bu bölgelerde, vergi uyumlaştırmasına yönelik işbirliği gruplarının, vergi sistemi benzerliklerine göre yeniden organize edilmesi, başarılı uyumlaştırma süreçleri için gerekli görülmektedir.

The study focuses on the harmonization of taxes as part of the integration processes in regional blocs established for the purpose of economic integration, taking into account various challenges, economic effects, and the current situation in regional blocs in Europe, Africa, and Central and South America. In a regional bloc, it is believed that the process of tax harmonization would be difficult and complex to be carried out through central decision-making mechanisms. Therefore, it is thought that identifying country groups with similar tax structures and gradually implementing the process would be more successful. In this context, the aim of the study is to provide an inductive recommendation regarding the harmonization processes by identifying groups of countries within the regional bloc that have similar tax systems. In line with this objective, similar clusters of countries with comparable tax burdens have been identified using the Ward clustering method based on various tax burden data. Subsequently, the obtained clusters and the tax system characteristics of the countries assigned to each cluster were compared. According to the findings, it has been concluded that tax burden data can be used as a valuable source of information in explaining similarities in tax systems in clustering or similar algorithms. This conclusion is drawn based on the successful similarities within the clusters. Moreover, the fact that the clusters obtained from the European sample consist of countries with similar tax systems demonstrates the feasibility of implementing an inductive-based harmonization process for the European sample. Furthermore, the recommendation is supported by the enhanced cooperation provisions outlined in the TFEU. In Africa and Central and South America, regional blocs established on geographical grounds have been found to exhibit significant divergences in terms of tax characteristics. Specifically, as the clusters assigned to member countries within the regional bloc become more differentiated, there is a decrease in the overall coherence of tax characteristics, which supports this observation. In these regions, it is deemed necessary to reorganize collaboration groups for tax harmonization based on tax system similarities to achieve successful harmonization processes.