Fen bilgisi ve kimya ders kitaplarındaki kimyasal gösterimlerin analizi

Abstract

Bu çalışmada, ortaokul fen bilgisi ve lise kimya ders kitaplarındaki kimyasal gösterimlerin analizi amaçlanmıştır. Çalışma da doküman incelemesi yapılarak ortaokul fen bilgisi kitaplarının kimya ünitelerindeki ve lise kimya ders kitaplarındaki kimyasal gösterimler analiz edilmiş, sınıf bazında karşılaştırılmıştır. Veri toplama aracı olarak ortaokul fen bilimleri ve lise kimya ders kitapları kullanılmıştır. Gösterimler Gkitzia, Salta ve Tzougraki (2011)'in geliştirdiği ölçütler ve Akaygün (2018)'ün belirlediği iki ölçüte (süreç ve yapı) göre analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda; fen bilimleri 5., 6., 7. ve 8. Sınıf ders kitaplarındaki kimya ünitelerindeki görsellerde çoğunlukla makroskobik gösterimin kullanıldığı, betimsel özelliklerinin belirsiz olduğu, metin ve görsellerin birbiriyle tamamen ilişkili ve bağlantılı olduğu görülmüştür. 5. ve 7. sınıf ders kitaplarındaki görsellerde çoğunlukla görsel başlık kullanılmazken, 6. ve 7. sınıf ders kitaplarındaki görsellerde çoğunlukla uygun görsel başlık kullanıldığı gözlenmiştir. Görseller çoklu gösterimler arası bağlantı açısından incelendiğinde ise 5. sınıf görsellerinde çoklu gösterim bulunmazken, 6., 7. ve 8. sınıf görsellerindeki çoklu gösterimlerin birbiri ile yeterince bağlantılı olduğu görülmüştür. Lise 9., 10., 11. ve 12. sınıf kimya kitaplarında bulunan görseller incelendiğinde; 9., 10. ve 11. sınıf ders kitabında gösterim türü olarak en çok makroskobik gösterimin, 12. sınıf ders kitabında ise hibrit gösterim belirlenmiştir. Sınıf düzeylerinin tümünde gösterimlerdeki betimsel özelliğin çoğunlukla belirsizken, metin ve görsellerin de çoğunun tamamen ilişkili ve bağlantılı olduğu bulunmuştur. Lise kimya ders kitaplarında genellikle uygun görsel başlık kullanıldığı görülmüştür. Lise kimya kitaplarındaki görseller çoklu gösterimler arası bağlantı açısından incelendiğinde 9. ve 11. sınıf ders kitaplarındaki görsellerde bağlantı yetersizken 10. ve 12. Sınıf kitaplarındaki gösterimlerdeki bağlantının yeterli olduğu gözlenmiştir.

This study aims to analyze chemical representations in secondary school science and high school chemistry textbooks. Within the scope of the study, chemical representations in the chemistry units of secondary school science textbooks and high school chemistry textbooks were analyzed and compared on a class basis. Secondary school science and high school chemistry textbooks were used as data collection tools. The representations were analyzed according to the criteria developed Gkitzia, Salta and Tzougraki (2011) and two criteria (process and structure) determine Akaygün (2018). Result of the study; It has been seen that the images in the chemistry units in the 5th, 6th, 7th and 8th grade science textbooks are primarly used in macroscopic representation, their descriptive features are generally unclear, and the text and images are entirely related and connected. Visual titles are mostly not used in the images in the 5th and 7th grade textbooks, it has been observed that the appropriate visual title is mostly used in the images in the 6th and 7th grade textbooks. It was seen that while there were no multiple representations in the 5th grade visuals, the multiple representations in the 6th, 7th and 8th- grade visuals were sufficiently related to each other. When the visuals in the 9th, 10th, 11th, 12th-grade chemistry books of high school are examined; it was determined that the most macroscopic representation was the type of representation, and hybrid representation in the 12th-grade textbook. While the descriptive feature of the representations could have been clearer at all grade levels, it was found that most of the text and visuals were completely related and connected. When the images in high school chemistry books are examined in terms of the relationship between multiple representations, it is observed that the link in the images in the 9th and 11th-grade textbooks is insufficient, in contrast the connection in the 10th and 12th-grade textbooks is sufficient.