Türk hukukunda organ ve doku nakli

Abstract

Biyoloji ve tıp bilimlerindeki gelişmeler sonucunda yaşayan veya ölmüş bir insandan hasta bir insana organ ve doku naklinin mümkün hale gelmesiyle birlikte, insanın hukukta ve etikte korunan üstün değer olması düşüncesiyle, özellikle organ vericilerinin korunması ve organ ticaretinin önlenmesi açısından organ ve doku nakli alanı özel hukuki düzenlemelere konu olmaktadır. Egemen devletler kendi ülkeleri içinde canlıdan ve ölüden organ naklini kendi mevzuatları ile düzenlemektedirler. Türk hukukunda da 1979 yılından bu yana organ ve doku nakli mevzuatı düzenlenmekte ve bu alan dinamik bir gelişme ve değişim içinde bulunmaktadır. Çalışmada Türk hukukunda organ ve doku naklini düzenleyen mevzuat canlıdan ve ölüden organ ve doku alınması ve naklinin hukuka uygunluğunun esas ve şekil yönünden koşulları, ölüden organ naklinde ölüm halinin tespiti, ceza hukukunda organ ve doku ticareti suçu açılarından son dönemdeki değişiklikleriyle birlikte incelenmiş, öğretideki görüşler, yargı kararları ve bazı yabancı ülkelerdeki yaklaşımlarla birlikte değerlendirilmiştir. Gelecekte yapılacak kanuni düzenlemeler kapsamında, Biyotıp Sözleşmesinin çekince kaldırılarak yürürlüğe konması ile sağlanmış olan 18 yaşından küçük vericilerden kardeşlerine yenilenebilir organ ve doku nakli yapılması imkânının, tıbbi ölüm hali olarak beyin ölümünün anlaşıldığının, insan kökenli embriyoner ve fetal hücre, doku ve organların naklinin, kök hücre çalışmaları ve naklinin, hayvan kökenli hücre, organ ve dokuların naklinin açık bir şekilde Türk hukukunda organ ve doku naklini düzenleyen özel kanunda bir bütünlük içinde yer almasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

The advances in biology and medicine have made the transplantation of organs and tissues from living and deceased donors possible. The human being considered the superior value to be protected in law and ethics, the field of organ and tissue transplantation has been subject to special legislative regulations especially for the protection of organ donors and the prevention of organ trade. Sovereign states regulate the transplantation of organs from the living and the deceased with their own legislations. In Turkish law, regulations on organ and tissue transplantation are arranged since 1979, which is a field undergoing dynamic development and change. In this study, the regulations on organ and tissue transplantation in Turkish law are examined from the perspective of the conditions for the appropriateness of organ and tissue removal and transplantation from the living and the deceased regarding its essence and manner, the determination of the state of death in case of organ transplantation from the deceased, and the crime of organ and tissue trade in criminal law, along with the recent changes. The viewpoints of the doctrine are evaluated along with court decisions and the approaches in several foreign countries.As far as future legislations are concerned, we conclude the suitability of a clear altogether presentation of the following in the special law regulating the transplantation of organs and tissues in Turkish law: the possibility of organ and tissue transplantation from minor donors to siblings due to the execution of the Convention on Human Rights and Biomedicine without reservations; the understanding of the state of death as brain death; the transplantation of embryonic and fetal cells, tissues and organs of human origin; the transplantation and the study of stem cells; and the transplantation of cells, organs and tissues of animal origin.