Kitâb-ı Fizâhî (inceleme-edisyon kritikli metin)

Abstract

Bu tezde Fizâhî'nin Kitâb-ı Fizâhî isimli dîvânı incelenmiştir. Fizâhî, 19. yüzyılda yaşamış ancak şu ana kadar edebiyat tarihlerinde ismi zikredilmemiş bir şairdir, çalışmamız sonucunda Klasik Türk Edebiyatı alanına katkı sağlamayı ve Fizâhî ismini edebiyat tarihine kazandırmayı umut etmekteyiz.Tez, dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Fizâhî'nin hayatı hakkında edinilen bilgiler ele alınmıştır. Fizâhî'nin hayatı hakkında dîvânından elde edilen bilgiler arasında, şairin Erzincanlı olduğu ve eserini h.1270/m.1854 yılında yazdığı bulunmaktadır. Eserde ismi zikredilen Hayyât Vehbî (Terzi Baba) ve Şems-i Hayâl (Leblebici Baba) ile Fizâhî'nin mürşit-mürit ilişkisinde oldukları tahmin edilmektedir. Şems-i Hayâl'in de bir dîvân sahibi olması dolayısıyla yapılan incelemelerde, Fizâhî ile Şems-i Hayâl'in yakın bir düzlemde şiirler yazdığı ve Fizâhi ile Şems-i Hayâl'in nazîre olarak nitelendirilebilecek şiirleri de bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.Tezin ikinci bölümünde eserin şekil, muhteva ve imlâ özellikleri incelenmeye çalışılmıştır. Eserde toplam 105 şiir yer almaktadır. Eserin hem aruz vezni hem de hece vezniyle yazılmış şiirler ihtiva etmesi dikkat çekicidir, eserde bulunan 105 şiirin 94'ü aruz vezni ile yazılmıştır, 11 şiir ise hece vezni ile kaleme alınmıştır. Eserin bütün nüshalarının harekeli olması eserin önemli özelliklerinden biridir. Eserde hareke kullanımı, şairin yaşadığı bölgenin yerel ağız özelliklerini şiirlere katması bakımından fayda sağlamıştır. Eserde deyim ve halk söyleyişine yakın ifadelerin kullanımı şairin dilinin daha sade olmasına olanak vermiştir. Eserin imlâ hususiyetlerine dair yapılan incelemelerde ise şiirlerin klasik imlâdan farklı bir imlâya sahip olduğu görülmüştür, şairin imlâdan ve biçimden çok anlama önem verdiği düşünülmektedir. Üçüncü bölümde ise eserin edisyon kritikli metni yer almaktadır. Eserin Makedonya, Vatikan, Irak ve Erzincan'da bulunan dört nüshası edisyon kritiğe tâbi tutulmuştur ve bunun sonucunda nihâî eser metnine ulaşılmaya çalışılmıştır. Tezimize tıpkıbasım olarak eserin dört nüshasının tamamının eklenmesi mümkün olamadığından yalnızca M nüshasının tamamının tıpkıbasımı eklenmiştir. Eserin diğer üç nüshasından örnek görüntüler ise çalışmaya katkı sağlaması amacıyla ekler bölümüne ilave edilmiştir. Çalışmamızın dördüncü ve son bölümünde ise özel adlar dizini ve eserdeki belli başlı dinî-tasavvufî kavramları içeren dizin bulunmaktadır.

In this thesis, the divan of Fizahi named Kitab-i Fizahi has been examined. Fizahi is a poet who lived in the 19th century but has not been mentioned in the history of literature until now. As a result of our work, we hope to contribute to the field of Classical Turkish Literature and to bring the name Fizahi into the history of literature.The thesis consists of four parts. In the first part, there is known information about the life of Fizahi. There is the following information about Fizahi's life in the divan: Fizahi is from Erzincan and he wrote his divan in 1854 AD.In the second part of the thesis, the form, content and spelling features of the divan have been examined. There are a total of 105 poems in the book. There are poems written in both prosody meter and syllable meter. A total of 94 poems were written with prosody, 11 poems were written with syllabic meter. In the examinations made on the orthographic features of the divan, it is seen that the poems do not have the classical spelling. It is thought that the poet attaches importance to meaning rather than spelling and form.In the third part of our thesis, there is the critical editorial text of the divan. The edition was made critical with four copies of the divan found in Macedonia, Vatican, Iraq and Erzincan. Since it is not possible to include all four copies of the work as facsimile to our thesis, only the facsimile of the entire Macedonian copy has been added. Sample images from the other three copies of the divan have been added to the appendix section to contribute to the work. In the fourth and last part of the thesis, there is an index.