Çok partili siyasal hayata geçiş ve Yusuf Hikmet Bayur

Abstract

Tek Partinin egemen olduğu siyasal sistemden, demokratik düzene geçiş sürecinde belli kişilerin katkıları üzerinde fikir birliği vardır. Ancak çok partili siyasal hayatın yeşermesinde uygun iklimi sağlayan isimlerden biri olan Yusuf Hikmet Bayur'un bu süreçte ayrı bir ehemmiyeti olduğu açıktır. Zira Bayur, sadece 2.Dünya Savaşı'nın bittiği sene olan 1945 senesinin sunduğu uygun koşullarda değil; İnönü'nün iktidara geldiği ilk gün dahi bir şekilde tepkisini ortaya koyarak, Atatürk'ün ölümünden hemen sonra yani 1938'de muhalefetin ilk örneklerini vermiştir. Bununla birlikte kendisinin de mensubu olduğu CHP iktidarı boyunca, İsmet İnönü ve yönetimini, ekonomik sorunları, antidemokratik seçim usullerini şiddetli şekilde eleştirmeye devam etmiştir. Bu durum, kendisinin 1946'da CHP'den ihraç edilmesine kadar varmıştır. Ancak Bayur siyasi mücadelesini, 1946'da kurulan Demokrat Parti'ye destek vererek sürdürmüş ve nihayet 1948'de kurucularından olduğu Millet Partisi'nin Genel Başkanı olarak, çok partili siyasal hayata katkısını başka bir evreye taşımıştır. İşte Bayur'un gerek bu süreçteki geçmişi, gerekse mücadelesinin sürekliliği ve çeşitliliği; çok partili hayatın tesisinde onu özgün bir yere koymuştur.Sunulan bu bilgilerden de hareketle tez çalışmamız, Türkiye'de demokrasiye geçiş üzerine yapılan araştırmalarda Yusuf Hikmet Bayur'un da öne çıkan belli isimler kadar vurgulanması amacıyla kaleme alınmıştır. Ayrıca Bayur'un bu hususiyetine rağmen hakkında fazla eser üretilmemiş olması, böyle bir araştırma yapılmasını zaruri kılmıştır. Tez yazım sürecinde Bayur'un, kendi eserleri, bilhassa belirli gazetelerde yazdığı siyasi makaleleri tetkik edilmiş, T.C Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri de taranarak Bayur'a ait birincil kaynaklara ulaşılmaya özen gösterilmiştir. Bununla birlikte dönemi algılayabilmek adına; dönemin partilerinin eğilimli oldukları gazeteler incelenmiş, çok partili hayata dair üretilmiş muhtelif eserlere de fazlasıyla yer verilmiştir.

There is a consensus about the contributions of some specific people during the process of transition from single party domination to democratic order.But it's obvious that Hikmet Bayur who is one of the names that provided aid for the flourishing of multi-party system, has an extra significance. Because, Bayur presented the first examples of opposition not only in the years of 1945 when 2. world war ended with providing suitable conditions, but starting from just the first days after Inonu came into power after Ataturk's passing in 1938. However he fiercely continued to criticise Ismet Inonu administration, economic problems and antidemocratic election methods during the ruling period of CHP(Republican People's Party) which he also was a member of This situation arrived at a conclusion that he was discharged from his own party, CHP. Bayur carried his political struggle on by supporting Democrat Party which was founded in 1946 and ultimately he moved his contribution on political life to a different stage by becoming the president of Nation's Party which he was one of the founders in 1948. Thus both Bayur's past and the permanency and variety of his struggle, placed him in a significant status about the foundation of multy-party life.Our thesis study has been written in order to emphasise the important place of Yusuf Hikmet Bayur as a strong participator of transition to multy-party sistem. Also despite this significance, the lack of writings about him , necessitated this kind of research. During the thesis study , Bayur's own writings , especially his columns on several newspapers were examined and reaching primary documents that belong directly to Bayur has been given ultimate attention by even scanning Turkey Republic Presidency public records.Besides , in order to comprehend the era, newspapers that the political parties of the era were inclined to, were examined and information from several various writings about multy party life has been given placed.