Atatürk Kitaplığı K 221 numarada kayıtlı Mecmû'a-i Tevârîh (İnceleme-metin)

Abstract

Bu çalışma kapsamında çeviriyazısının sunulması ve incelenmesi amaçlananMecmû'a-i Tevârîh, Atatürk Kitaplığı K 221 numarada kayıtlıdır. Kurgu ve içerikaçısından standart bir düzene sahip olmayan bu mecmûa, özenli bir cilt ve sayfayapısına da sahip değildir. İlk kez bu çalışma kapsamında ortaya konulan ve tarihmanzumelerinden oluşan bu mecmûanın başında veya sonunda mürettibine dairherhangi bir bilgi yer almamaktadır.Çalışmaya konu olan Mecmûa-i Tevârîh, yetmişten fazla şairin H. 1131-1235 tariharalığında yazılmış şiirlerinden seçilmiş iki yüz elli farklı manzumeyi bir arayagetirmesi ve bu süreç içerisinde yaşanan olayları, kazanılan başarıları, doğumları veölümleri ihtiva etmesi ve tüm bunları tarih düşürme yoluyla kayda geçirmesidolayısıyla önem taşımaktadır.Giriş, İnceleme, Metin ve Sonuç olmak üzere dört bölümden oluşan bu çalışmada, esaskısmı, detaylı analizlere yer verilen Mecmû'a-i Tevârîh adlı ikinci bölümoluşturmaktadır. Giriş kısmında başlangıçtan bugüne mecmûa kavramı ve tarihmecmûaları üzerine geniş bir inceleme yer almaktadır. İnceleme kısmını oluşturanikinci bölüm `Nüsha Tavsifi ve Genel Özellikleri`, `Tarih Türleri AçısındanMecmûada Yer Alan Tarihler`, `Şekil Özellikleri`, `Muhteva Özellikleri` ve `Şairlerve İletişim Ağları` olmak üzere beş alt başlıkta ele alınmaktadır.`Nüsha Tavsifi ve Mecmûanın Genel Özellikleri` kısımlarında metnin fiziksel olaraktanıtımı yapılmaktadır. `Tarih Türleri Açısından Mecmûada Yer Alan Tarihler`kısmında şiirlerde yer alan tarih düşürme türleri örneklerle açıklanmaktadır. `ŞekilÖzellikleri` kısmında nazım şekilleri ve vezinleri tablolar aracılığıyla incelenmektedir.`Muhteva Özellikleri`nin incelendiği kısımda, `Mecmûanın İçeriğinde Bahsedilen Kişiler`, `Mecmûanın İçeriğinde Bahsedilen Mekanlar` ve `Mecmûanın İçeriğindeBahsedilen Diğer Konular` olarak üç başlık ve onların alt başlıkları açıklanmaktadır.Tarihî olayların mecmûadaki aktarımları manzumeler ve tarih kaynaklarındaki bilgilerkarşılaştırılarak açıklanmaktadır. Bu bölümün son kısmında ise `Şairler ve İletişimAğları` tespit edilmektedir.Üçüncü bölümü oluşturan Metin kısmında, titizlikle hazırlanan çeviriyazı metni vemetne dair hususlar bulunmaktadır. Hazırlanan şairler indeksi, şairleri ve şiirnumaralarını bulmada kolaylık sağlamaktadır.Sonuç kısmında mecmûaya dair çıkarımlarda bulunularak elde edilen verilerlemecmûa yorumlanmaktadır. Takip edilen bu yolla mecmûanın klasik Türk edebiyatınave XVIII-XIX. yüzyıl hakkında çizilen genel çerçeveye katkı sağlamasıbeklenmektedir.Anahtar Kelimeler: Klasik Türk Edebiyatı, 18.-19. Yy Türk Edebiyatı, Mecmûa,Tarih Mecmûaları

Mecmû'a-i Tevârîh, whose translation is intended to be presented and reviewed withinthe scope of this study, is registered at Atatürk Library K 221. This mecmûa, whichdoes not have a standard layout in terms of fiction and content, does not have anelaborate volume and page structure as well. This mecmûa, which was presented forthe first time within the scope of this study and consists of chronographic poems, doesnot contain any information about his typesetter at the beginning or at the end.The Mecmû'a-i Tevârîh, which is the subject of the study, brings together two hundredand fifty different poems selected from the verses of more than seventy poets writtenbetween the dates of Hijri 1131-1235 and includes the events, achievements, birthsand deaths that took place during this period and records all these by making a date.Therefore, it is important.In this study, which consists of four parts, namely Introduction, Analysis, Text andConclusion, the main part is the second part called Mecmû'a-i Tevârîh, which includesdetailed analysis. In the introduction, there is a comprehensive study on the concept ofmecmûa and chronographic mecmûas from the beginning to the present. The secondsection, which constitutes the analysis section, is discussed under five sub-titles: `TextQualifications and General Features of the Mecmûa`, `Chronographic Dates in theMecmûa in terms of Date Types`, `Form Features`, `Content Features` and `Poetsand Communication Networks`. The text is physically introduced in the sections of`Text Qualification and General Features of the Mecmûa`. 'In the `ChronographicDates in the Mecmûa in terms of Date Types` section, the forms of date stating inpoems are explained with examples. In the `Form Features` section, poetry forms andmeters are examined through tables.In the section where `Content Features` are examined, three titles and their sub-titlesare explained as `People Mentioned in the Content of The Mecmûa`, `PlacesMentioned in the Content of The Mecmûa` and `Other Topics Mentioned in theContent of The Mecmûa`.The transfer of historical events in the mecmûa is explained by comparing theinformation in poems and historical sources. In the last part of this section, `Poets andCommunication Networks` are determined.In the Text part, which constitutes the third part, there is a meticulously preparedtranscription text and issues that regard the text. The prepared poets index makes iteasy to find poets and poetry numbers.In the Conclusion part, the mecmûa is interpreted with the data obtained by makinginferences about the mecmûa. By following this way, the mecmûa is expected tocontribute to classical Turkish literature and the general framework drawn about theXVIII and XIX century.Key Words: Classical Turkish Literature, 18.-19. Century Turkish Literature,Mecmûa, Chronographic Mecmûas