Ebû İshâk es-Saffâr'ın ulûhiyyet anlayışı

Abstract

Bu çalışmada, Hanefî-Mâtürîdî kelâm anlayışın önemli bir temsilcisi olan Ebû İshâk Zâhid es-Saffâr'ın ulûhiyyet anlayışı konu edilmiştir. Saffâr, Maveraünnehir bölgesinin Buhara şehrinde ilimle iştigal eden bir ailenin bireyi olarak yaklaşık olarak 450/1058 yılında doğmuş, burada eğitim görmüş, bazı siyasi sebeplerle Merv şehrinde bir dönem sürgün hayatı yaşamış ve sürgün sonrası geri döndüğü Buhara'da 534/1139 yılında vefat etmiştir. Saffâr'ın günümüze ulaşan Telhîsü'l-edille adlı hacimli bir kelâm kitabı ile er-Risale fi'l-kelâm adıyla bilinen bir akâid risâlesi bulunmaktadır. Saffâr'ın ulûhiyyet anlayışına odaklanan bu çalışma, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, önemi, amacı, yöntemi ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde tabakât kitapları ve Saffâr hakkında yapılmış diğer çalışmalardan yararlanılarak onun hayatı ve ilmi kişiliğine değinilmiştir. İkinci bölümde, Allah'ın bilinmesi ile varlığı ve birliğine dair Saffâr'ın yaklaşımı incelenmiştir. Son bölümde Allah'ın sıfatları ve isimleri ile ulûhiyyetle ilgili tartışmalı kelâmî konulara dair Saffâr'ın görüşleri tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde, yürütülen araştırma neticesinde ulaşılan bilgiler paylaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kelâm, Mâtürîdîlik, Hanefî-Mâtürîdîlik, Ebû İshâk Zâhid es-Saffâr, Ulûhiyyet, Marifetullah, İsbât-ı Vâcib, Esmâ-i Hüsna, Allah'ın Sıfatları

This study examine the understanding of divinity of Abū Isḥāq Zāhid al-Ṣaffār, an important representative of Hanafī-Māturīdite theological understanding. al-Ṣaffār was born approximately in 450/1058 as a member of a family occupied with science in the city of Bukhārā in the Transoxiana region. Al-Ṣaffār has a voluminous theology book titled Talkhīs al-adilla li-qawāʿid al-tawhīd and a treatise on creed known as al-Risāla fī al-kalām, which has survived to the present day.This study, which deals with al-Ṣaffār's understanding of divinity, consists of an introduction and three chapters. The introduction elaborates on the subject, along with the importance, purpose, method and sources of the research. The first chapter focuses on the life of al-Ṣaffār and his scientific personality by presenting information from the books of tabaḳāt and other studies about him. The second part discusses al-Ṣaffār's approach to knowing God, His existence and unity. The third chapter identifies and discusses al-Ṣaffār's views on controversial theological issues related to Allah's attributes, names and divinity. The conclusion provides an overview of the information obtained as a result of the present research.Keywords: Kalām, Hanafī-Māturīdism, Abū Isḥāq Zāhid al-Ṣaffār, Uluhiyyat, Ma'rifat Allāh, Ithbat al-wajib, al-Asmāʾ al-ḥusnā, Attributes of Allah