Türk mûsikîsi bestekârlarının kullanımları doğrultusunda segâh-eviç donanımlı ve dügâh kararlı makamların değişimleri

Abstract

Bu çalışma, Arel nazariyatına göre Dügâh perdesinde karar veren ve donanımında Segâh–Eviç perdeleri olan Gerdâniye, Gülizâr, Hüseynî, Muhayyer, Nevâ, Tâhir makamlarının bestekârların kullanımları doğrultusunda değişimlerini ortaya koymak amacı ile yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışma, müelliflerin bu makamlardaki nazariyat tanımları ve bestekârların mezkûr makamlarda notalarına ulaşılan eserleri ile sınırlandırılmıştır. Nitel bir araştırma olan çalışmada kaynak tarama yöntemiyle XV.-XX. yüzyıllar arasında yaşamış olan müelliflere, bu müelliflerin eserlerine, mezkûr yüzyıllarda yazılmış olan 3 adet anonim esere, bu yüzyıllar arasında yaşamış olan bestekârların 746 eserinin notalarına ulaşılmıştır. Çalışmada öncelikle müelliflerin makam anlatımlarına yer verilmiştir. Daha sonra bestekârlara ait eserler içerik analizi yöntemiyle seyir açısından incelenmiş, makam anlatımları ile bestekârların makam kullanımları karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırma neticesinde bestekârların makam uygulamaları yoluyla çalışmada yer alan altı makamın nazariyat anlatımlarının değişimlerinde rolü olduğu sonucuna varılmış ve bestekârların makam kullanımlarından yola çıkılarak her makama dair seyir açıklaması ve açıklanan seyre uygun birer seyir örneği verilmiştir. Gerdâniye, Gülizâr, Hüseynî, Muhayyer, Nevâ ve Tâhir makamları üzerine yapılan çalışmanın aynı yöntem ile Türk mûsikîsinin diğer makamlarında da uygulanarak değişimlerinin ortaya konması ve ortaya konulan değişimlerin XXI. yy. nazariyat anlatımlarında yer alması önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Türk mûsikîsi, nazariyat anlatımları, makam, Türk mûsikîsi bestekârları, seyir özelliği,

The purpose of this study was according to Arel theory involved Segâh–Eviç pitchs and reveal the changes of Gerdâniye, Gülizâr, Hüseynî, Muhayyer, Nevâ and Tâhir maqams that make decisions in the Dügah based on composers' styles. For this purpose, this study was limited to authors' definitions in these maqams and composers' works of which the notes were accessed in the aforementioned maqams. In this qualitative study, authors who lived between XV-XX centuries, the works of these authors, three anonymous works written in these centuries, and notes of 746 works written by composer's who lived in these centuries were obtained. The study begins with the authors' narration of maqams. Then, the works of the composers were examined in terms of course by means of content analysis, and the maqam expressions and the use of the compositions were compared. As a result of the comparison, it was concluded that composers had a role in the changes of the definition narratives of six maqams involved in the study through their applications, and a cruise description of each maqam and a cruise example suitable for the cruise were presented based on the use of the themes by the composers. It is recommended that this study focusing on Gerdâniye, Gülizâr, Hüseynî, Muhayyer, Nevâ, and Tâhir maqams should be repeated on other maqams of Turkish music using the same method to reveal the changes on those maqams and the changes should be included in XXI century maqam definition.Key Words: Turkish Music, theoretical expressions, maqam, composers of Turkish Music, cruise feature