Buhûrîzâde Mustafâ Itrî'nin Mecmûa-ı Eş'âr isimli güfte mecmuası (İnceleme-metin)

Abstract

Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde T.Y.5525 numarası ile kayıtlı mecmûanın tanıtımı, incelenmesi ve metninin çeviri-yazıalfabesi ile Türkçeye aktarılmasından meydana gelmektedir. Bünyesindebulunduğu kütüphanede herhangi bir mürettip/müstensih adıyla kayıtlı olmayanmecmûanın, yapmış olduğumuz tetkikler neticesinde mürettibinin BuhûrîzâdeMustafa Itrî olduğu ve XVII. yüzyılın son çeyreği ile XVIII. yüzyılın başlarındakaleme alındığı tespit edilmiştir. İhtiva ettiği karma konular bakımından`mecmüatü'r-resâil` türünde bir mecmûa olan bu yazma eser, `Mecmûa-ı Eş'âr`özel ismiyle bu çalışmada tanıtılmıştır.238 varaktan müteşekkil Mecmûa-ı Eş'âr'da, XVI. ve XVII. yüzyıldayaşamış şairlerin şiirlerinden müteşekkil bir `Eş'âr Bölümü`, XVII. yüzyılmûsikîşinâslarının bestelerinden müteşekkil bir `Güfte Bölümü`nün yanı sıra,XVII. yüzyıl müelliflerinden Kâtip Çelebi'ye ait Mîzânü'l-Hâk fî İhtiyâri'l-Ehakkisimli eser ile XVI. ve XVII. yüzyılları idrak eden şair/müellif Veysî'ye ait`Vak'anâme-i Veysî` (Hâb-nâme-i Veysî) isimli toplam iki adet mensûr eser deyer almaktadır. Bu bölümlerin dışında ayrıca, yine Veysî'ye ait manzûm Tevbenâme'yide hâvî Mecmûa-ı Eş'âr'da, eserlerine yer verilen tüm şahıslar hakkındakısa bilgiler verilmek suretiyle kendilerine ait tüm eserlerin çeşitli açılardan tasnifiyapılmıştır.Hem kaleme alındığı döneme hem de muhtevasında eserlerine yer verilenfarklı asırlarda yaşamış şahısların yaşadığı dönemlere ait birçok konuda bilgileredinmemizde köprü vazifesi sağlayan Mecmûa-ı Eş'âr, İslâm Tarihi ve SanatlarıAna Bilim Dalı bünyesinde yer alan başta mûsikî olmak üzere, edebiyat, ilahiyatve tarih alanları için de kadim bir kaynak teşkil etmekte olup bu tez çalışması ilearaştırmacıların istifadesine sunulmuştur.Anahtar kelimeler: Türk Mûsikîsi, Türk Din Mûsikîsi, Buhûrîzâde Mustafa Itrî, Mecmûatü'r-Resâil, Mecmûa-ı Eş'âr.

This study consists of the introduction, examination and translation of thetext of the journal registered in the Istanbul University Rare Works Library withthe registered with the number T.Y 5525 into Turkish with the transliterationalphabet. As a result of the examinations we have made, the editor of the journal,which is not registered with any scribe / copyist name in the library it is in, isBuhurizade Mustafa Itri and it was found that it was written in the last quarter ofthe XVII century and in the beginning of the XVIII century. This manuscript,which is a journal in the type of `mecmüatü'r-resail` in terms of mixed topics itcontains, has been introduced in this study with the special name of `Mecmûa-ıEş'âr`.In Mecmûa-ı Eş'âr, which consists of 238 leaves, includes an `PoetrySection` consisting of the poems of poets who lived in the XVI and XVIIcenturies, a `Lyrics Section` consisting of the compositions of the XVII centurymusicians, and also the work named Mîzânü'l-Hâk fî İhtiyâri'l-Ehakk, whichbelongs to Katip Çelebi, one of the XVII century authors, and there are also twoprose works named `Vak'anâme-i Veysî` (Hâb-nâme-i Veysî) belonging to thepoet/author Veysi who lived in the XVI and XVII centuries. Apart from thesesections, in Mecmûa-ı Eş'âr, which also contains the verse Tevbe-nâme belongingto Veysî, brief information about all the people whose works are included, hasbeen classified from various aspects.Mecmûa-ı Eş'âr, which serves as a bridge in acquiring information onmany subjects belonging to the period in which it was written and the periods inwhich people lived in different centuries whose works are included, Mecmûa-ıEş'âr is an ancient source for the fields of music, literature, theology and historywhich are within the Department of Islamic History and Arts, and it has beenpresented to the use of researchers with this thesis.Keywords: Turkish Music, Turkish Religious Music, Buhurizade Mustafa Itri, Mecmuatu'r-Resail, Mecmûa-ı Eş'âr.