Osmanlı sarayında mûsikîşinâs İmâm-ı Sultânîler

Abstract

İslâm tarihinde ilk olarak Hz. Peygamber'in (sav) namaz kıldırmasıyla başlayan imamlık müessesesi; başta Dört Halife dönemi, Emevîler, Abbasîler ve Selçuklular olmak üzere pek çok devletten Osmanlı'ya tevârüs etmiştir. Köklü bir kurum olan imamlık, Osmanlı'da oldukça zengin bir yapıya dönüşmüş olup mekânsal olarak câmi, mescid, Enderûn odaları, saray, devlet daireleri vb. yerlere imamlar tayin edilmiştir. Bununla beraber yeniçeri ağası, şehzâde, hanım sultan, sadrazam, şeyhülislam ve padişah gibi son derece önemli şahsiyetlerin özel imamları olmuştur. Bunlar arasında siyâsî ve ilmî açıdan en yüksek seviyede olanlar imâm-ı sultânîlerdir. Ulemâ sınıfına mensup olan hünkâr imamları, güzel sesli olmalarının yanında İslâmî ilimler ve mûsikî alanında da yetkin şahsiyetlerdir. Çalışmada Osmanlı'da imâm-ı sultânîlik kurumu ele alınarak tespit edilen doksan iki padişah imamının hayatına yer verilmiş, mûsikî yönleri incelenmiş ve dinî mûsikîye katkıları değerlendirilmiştir. Bu bağlamda onların, güzel ve etkili sesleriyle Kur'ân-ı Kerîm tilâvetlerinin yanında günümüzde hâlen icrâ edilen Süleyman Çelebî'nin Mevlid'i ve yetiştirdikleri meşhûr mûsikîşinâslar ile dinî mûsikîye başat katkıları olmuştur. Bununla birlikte onlar, şehzâde ve padişaha mûsikî hocalığı, hânendelik, sâzendelik, bestekârlık, yeni makam terkîbi ve terâvîh tertîbi hususlarında mûsikîye/dinî mûsikîye önemli katkıda bulunmuşlardır. Osmanlı'dan günümüze dinî mûsikînin intikâlinde onların padişah imamlığı konumlarının da etkili olduğu anlaşılmaktadır.Anahtar Kelimeler: Türk Mûsikîsi, Türk Din Mûsikîsi, Câmi Mûsikîsi, Osmanlı, İmâm-ı Sultânî.

The institution of imamete, which began with the prayer of the Prophet Muhammad (dear) for the first time in the history of Islam, was inherited from many states especially The Four Caliph periods, the Umayyads, Abbasids and Seljuqs to the Ottomans. Imamete, which is a well-established institution, has become a very rich structure in the Ottoman Empire and imams have been appointed to places such as mosques, Enderûn rooms, palaces, government offices, etc. spatially. However, there were special imams of extremely important personalities such as chief of the janissary, the prince, the lady sultan, the grand vizierate, the sheikh ul-Islam and the sultan. Among them, the ones, who were at the highest level in terms of politics and science, were imams of the sultan. The sultan's imams, who are members of the ilmiye class, are competent in the field of Islamic sciences and music, as well as having beautiful vocies. In this study, the lives of ninety-two sultan's imams, who were determined by considering the institution of sultan imamete in the Ottoman Empire, were included, their musicial aspects were examined, and their contributions to religious music were evaluated. In this context, they made great contributions to the religious music such as the tilawat of the Qur'an with their beautiful and effective voices, Suleyman Celebi's Mevlid which is still performed today, and the famous musicians they trained. At the same time, they have made an important contribution to the music/religious music in terms of musicial tutoring to the prince and the sultan, performer of music, instrument player, composer, composition of a new maqam and arrangement taraweeh music. It is understood that their position as the sultan's imams was also effective in the transfer of religious music from the Ottomans to the present.Keywords: Turkish Music, Turkish Religious Music, Mosque Music, Ottoman, Imam of the Sultan.