Tanzimat ve Servet-i Fünun romanlarında kadın tasvirleri

Abstract

Batılılaşma dönemi Türk edebiyatının en önemli türlerinden olan roman, aitolduğu toplumun sanat ve fikir dünyasına büyük oranda ayna tutan bir türdür. Bu ayna;toplumsal değişimleri, dönüşümleri, sanat hareketlerini ve daha pek çok olguyu, tasvirüzerinden yansıtabilir. Bu bağlamda dönemin algısını aydınlatacak bir unsur olarakdüşünebileceğimiz kadın tasvirleri de önem kazanır. Tanzimat'tan Servet-i Fünun'afarklı gaye ve sanatsal görüşler çerçevesinde yapılmış olan kadın tasvirleri, kadınayönelik algısal değişim hakkında bilgiler sunar. Bu yüzden bu çalışmada, romantürünün bizdeki ilk örneklerinden başlayarak Ara Nesil'e Servet-i Fünun'a oradan dadönemin bağımsız isimlerine uzanan yaklaşık otuz yıllık süreçteki kadın tasvirleri farklıaçılardan incelenmiştir. Böylece tasvir anlayışının tarihsel süreç içindeki değişimi,yazarların estetik çabalarının tasvire ne denli yansıdığı ve kadın bedenine yönelikataerkil bakışın başlangıçtan olgun eserlere ne yönde farklılaştığı gösterilmekistenmiştir. 1870'li yıllardan 1901'e kadar Türk romanında kadın tasvirlerinin işlevselolduğu belli başlı eserler; romantizm, realizm ve natüralizm bağlamlarında değişenyönelimler, güzellik ve çirkinlik olgusunun nesne beden üzerindeki görünümleri, kadınbedenini tamamlayan kıyafetler ve en son, kadınların içinde bulundukları mekânlarüzerinden incelenmiştir. Bütün bu incelemeler neticesinde kadın tasvirlerinin; soyuttansomuta, geleneksel olandan Batılı olana evrilen bir anlayış çerçevesinde farklıdönüşümler yaşadığı görülmüştür.Anahtar Kelimeler: kadın, tasvir, Tanzimat romanı, Servet-i Fünun romanı.

The novel, which is one of the most important genres of Turkish literature in theWesternization period, is a genre that largely mirrors the art and intellectual world of thesociety it belongs to. This mirror can be a reflection of social changes, transformations, artmovements and many other phenomena through depiction. In this context, depictions ofwomen, which we can think of as an element that illuminates the perception of the period,also gain importance. The depictions of women, made within the framework of differentaims and artistic views from the Tanzimat to Servet-i Fünun, provide information about theperceptual change towards women. Therefore, in this study, the depictions of women in thethirty-year period, starting from the first examples of the novel genre in our country,extending to the Intermediate Generation, Servet-i Fünun, and then to the independentnames of the period, were examined from different perspectives. Thus, it is aimed to showthe change in the understanding of depiction in the historical process, how the aestheticefforts of the authors are reflected in the depiction, and how the patriarchal view of thefemale body differs from the primitive to mature works. As a result of all theseexaminations of the depictions of women; it has been observed that differenttransformations have been experienced within the framework of an understanding that hasevolved from the abstract to the concrete, from the traditional to the Western.Keywords: woman, depiction, Tanzimat novel, Servet-i Funun novel.