Ahmet Mithat Efendi'nin eserlerinde romantik ironi

Abstract

Bir söz oyunu, söz sanatı olarak bilinen ironi; romantik düşünceyle birlikte sanatçıya itibar kazandıran bir unsur olarak anılmaya başlanmıştır. İroni sayesinde romantik sanatçı, metnin merkezine yerleşmiş ve adeta anlatının ana ögelerinden biri olmuştur. Sanatçının öykülemeyi kesip okuyucuyla konuşması, çeşitli meseleler hakkında yorum yapması, bilgi vermesi, anlatının yapısını farklı edebî türlerle donatması romantik ironi sayesinde kendisine tanınan bir imtiyazdır. Romantik ironi, sanatçının metinde serbestçe gezinmesine ve dilediğini yapabilmesine imkân tanır. O hâlde romantik periyotla birlikte ironinin, roman/hikâyenin diğer yapı unsurları gibi metnin yapı taşlarından biri hâline geldiğini söylemek mümkündür. Tanzimat yıllarının en üretken isimlerinden biri olan ve uzun yıllar boyunca tam da bahsini ettiğimiz söylem özellikleri nedeniyle kusurlu bulunan Ahmet Mithat Efendi'nin üslubu da romantik ironiye yaklaşmaktadır. Ancak romantiklerin aksine yazarın felsefi bir üst amacı yoktur. Onun, anlatıya ısrarla katılma isteğinin arkasında modernleşmeye başlayan Osmanlı toplumunu eğitmek ve kimi değerleri ona aşılamak yatar. Esasen bu niyet ve bu niyetin gerçekleşmesi için kullanılan yöntem, klasik anlatı geleneğimizde de vardır. Ahmet Mithat, geleneksel anlatılardan ve Fransız romantiklerinin romanlarından ilham alarak kendine has bir anlatma tekniğine erişmiştir ve bu teknik, romantik ironinin talep ettiği özgürlük figürüne çok benzemektedir. Çalışmamızda, yazmış olduğu eserlerinin neredeyse tamamında bu tekniği uygulayan Ahmet Mithat Efendi'nin roman ve hikâyelerinin söylem analizi yapılmış ve onun romantik ironiden nasıl ve hangi amaçla yararlandığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: ironi, romantik ironi, roman, hikâye.

Irony known as a game of words and rhetoric, along with the romantic thought, started to be mentioned as an element that gave the artist a reputation. Thanks to the irony, the romantic artist was placed in the center of the text and almost became one of the main elements of the narrative. Using romantic irony gave a privilege to the artist to interrupt the narration and talk to the reader, to comment on various issues, to give information, to equip the structure of the narrative with different literary genres. Romantic irony allows the artist to freely navigate the text and do as he pleases. In that case, it is possible to say that with the romantic period, irony has become one of the building blocks of the text, like other structural elements of the novel/story.The style of Ahmet Mithat Efendi, who was one of the most prolific names of the Tanzimat years and was found to be flawed for many years due to the rhetorical features we mentioned, also approaches romantic irony. However, unlike the romantics, the author does not have a philosophical upper purpose. Behind his persistent desire to participate in the narrative lies educating the Ottoman society, which began to modernize, and instilling certain values in it. In fact, this intention and the method used to realize this intention are also present in our classical narrative tradition. Ahmet Mithat has reached a unique narrative technique inspired by traditional narratives and the novels of the French romantics, and this technique is very similar to the figure of freedom demanded by romantic irony.In our study, the discourse analysis of the novels and stories of Ahmet Mithat Efendi, who applied this technique in almost all of his works, was made and it was tried to reveal how and for what purpose he benefited from romantic irony.Keywords: irony, romantic irony, novel, story.