Kazak destanlarında halk hukuku unsurlarının değerlendirilmesi

Abstract

Destanlar, ait oldukları toplumun hemen her türlü halk bilgisini barındıran ve kültürün en önemli taşıyıcılarından olan halk edebiyatı yaratmalarından biridir. Türk kültürünün bir ürünü olan halk hukuku da destanlar içerisinde yer alan unsurlardan biridir. Yaratılıp yaşamak için yazının icadına ihtiyaç duymayan sözlü dönemde varlığını oluşturarak geçerliliğini koruyan halk hukuku kuralları, Türk boylarının toplumsal yaşantısının bir portresini çizmektedir. Bu kurallar, aile yaşantısından evlilik törenine; toplumsal kabullerden adalet anlayışına, yerleşim düzeninden kadın-erkek ilişkilerine ve ceza sistemine kadar toplumsal yaşamı ilgilendiren hemen her konuyu kapsamaktadır. Teamül adı ile de anılan bu davranışlara uygun olarak hukuk anlayışı oluşmuştur. Giriş ve dört bölümden oluşan çalışmada, Giriş kısmı araştırmanın konusu, amacı, yöntemi gibi genel bilgilerden ve Kazak Türklerinin sosyal yapısı, destancılık geleneği alt başlıklarından meydana gelmektedir. Çalışmanın Birinci Bölümü ise `Hukuk Tarihi ve Çoğulcu Hukuk Kuramı` ana başlığı altında beş alt başlıktan oluşmaktadır. Bölümde hukuk tarihi ve bu tarihsel süreç boyunca yaşanan değişimler sonucunda ortaya çıkan hukuk sistemleri Çoğulcu Hukuk Kuramı çerçevesinde açıklanmıştır. Kazak halk hukuku sistemi ve Kazak halk hukukunun 20. yüzyıla kadar olan serüveni ise `Türk Halk Hukuku ve Kazak Türklerinin Halk Hukuku Sistemi` ana başlığını taşıyan İkinci Bölüm'de ele alınmıştır.Çalışmamızın Üçüncü ve Dördüncü bölümlerinde halk hukuku unsurları bağlamında incelenen yirmi iki Kazak destanı, toplum içerisinde sözlü olarak yaratılıp yaşayan daha sonra yazıya geçirilen kurallar bütününün geçerliliğini, toplum üzerindeki etkisini gözler önüne sermektedir. Çalışmamızın Üçüncü Bölüm'ünde Kazak Türklerinin aile borç, ticaret ilişkileri gibi kişiler arası hukukunu oluşturan özel hukuku ve Dördüncü Bölüm'ünde yönetim anlayışı, toplumsal ilişkiler, ceza sistemini içeren kamu hukuku unsurları incelenmiştir. Halk hukuku unsurlarının örnekleri, destanlar aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarılmış ve Kazak Türklerinin toplumda yaygın olarak kullanılan halk hukuku unsurları hakkında bilgi sahibi olmamız sağlanmıştır. Yüzyıllar içerisinde değişen sosyal hayat, inanışlar, siyasi politikalar neticesinde halk hukuku sisteminde yaşanan değişimlere rağmen Kazak Türklerinin 20. yüzyıla değin halk hukuku kurallarına olan bağlılığı ve halk hukuku kurallarının geçerliliği, zamanla kullanım alanı daralarak da olsa, devam etmiştir.

Epics contain almost all kinds of folk information of the society they belong to. Epics are among the creations of folk literature, which is one of the most important carriers of culture. Folk law, which is an important data of Turkish cultural life, is also one of the elements in epics. The rules of folk law, which were created and kept alive without the invention of writing, and which maintain their validity by creating their existence in the oral period, draw a portrait of the social life of Turkish tribes. These rules cover almost every subject related to social life such as family life, marriage ceremony, social acceptance, understanding of justice, settlement order, male-female relations and the penal system. In accordance with these behaviors, which are also known as customary, the understanding of law has been formed. The study consists of Introduction and four other parts. The introduction part consists of general information such as the subject, purpose and method of the research and the social structure of Kazakh Turks and the sub-titles of epic tradition. In the first part of the study, there are five sub-titles under the main title of `History of Law and Pluralist Legal Theory`. In this section, the history of law and the legal systems that emerged as a result of the changes experienced during this historical process are explained within the framework of Pluralist Law Theory. Kazakh folk law system and the history of Kazakh folk law until the 20th century are discussed in the Second Part, which is under the main title of `Turkish Folk Law and People's Law System of Kazakh Turks`.In the third and fourth parts of our study, the validity of the rules that are created orally in the society and then written down and the effect of these rules on the society are revealed with twenty two Kazakh epics examined in the context of folk law elements. In the third part of our study, the private law that constitutes the interpersonal law of Kazakh Turks such as family, debt and commercial relations, and in the fourth part, the elements of public law including the understanding of management, social relations and the penal system are examined.Examples of folk law elements have been transferred from generation to generation through epics and we have been informed about the folk law elements commonly used by Kazakh Turks in society. Despite the changes in the folk law system as a result of the changing social life, beliefs and political policies over the centuries, the adherence of the Kazakh Turks to the rules of folk law and the validity of the rules of folk law continued, albeit with a narrowing in time.