Uygur tarihi koşakları üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışmanın konusu; Doğu Türkistan Uygur Türklerine ait sözlü gelenekten derlenip yazıya aktarılan tarihi koşaklar üzerine araştırma çalışmasıdır. Çalışmanın amacı, Uygur tarihi koşaklarının şekil-yapı, işlev ve içerik özelliklerini; folklor ve sözlü tarih ilişkisi bağlamında disiplinlerarası bir anlayış çerçevesinde ele alınıp değerlendirmek; Uygur tarihi koşaklarının sözlü tarih belgesi olarak tarih araştırmalarında kaynak olma niteliğini ortaya koymaktır. Çalışmada metin merkezli yöntem kullanılmıştır. Tarihi koşakların kapsamının oldukça geniş olması nedeniyle çalışma 18-20. yüzyıllar arasındaki dönemle sınırlandırılmıştır. Giriş kısmında Uygur adı ve Doğu Türkistan hakkında genel bilgiler verilmiş, Uygur Türklerinin siyasi tarihi beş dönem halinde kısaca açıklanmıştır. Çalışmanın konusu, amacı, yöntemi ve sınırlılıkları üzerinde durulmuştur. Çalışmanın `Birinci Bölümü`nde Uygur halk koşakları hakkında genel bilgiler verilmiş, konularına göre Uygur tarihi koşakları üzerinde durulmuş, Uygur halk koşakları ve tarihi koşakları üzerine Doğu Türkistan ve Türkiye'de yapılan çalışmalar kısaca tanıtılmıştır. Çalışmamızın `İkinci Bölümü`nde folklor ve sözlü tarih ilişkisi açıklanmış, Uygur tarihi koşakları disiplinlerarası bir yaklaşım ile değerlendirilerek sözlü tarih belgesi olarak tarih yazımında kullanılabilirliği üzerinde durulmuştur. Çalışmamızın `Üçüncü Bölümü`nde Uygur tarihi koşaklarında görülen şekil ve yapı özellikleri incelenmiş, tarihi koşakların işlev özellikleri açıklanmıştır. Çalışmamızın `Dördüncü Bölümü`nde Uygur Tarihi Koşaklarının içerik özellikleri Hocalar, Çin Mançu (Qing hanedanı), Milliyetçi Çin Cumhuriyeti ve Üç Vilayet İnkılabı olmak üzere dört dönemde ve her bir dönem de kendi içerisinde tarihi şahıslar ve tarihi olaylar şeklinde incelenmiştir. Folklor tarih ilişkisi sözlü kültür ürünleri olan koşak örnekleriyle de tespit edilmiştir. Sözlü tarihin yazılı tarih için tamamlayıcı belge niteliği Uygur tarihi koşakları aracılığıyla ortaya konulmuştur. Koşaklara yansıyan tarihi şahıs ve olayların gerçek şahıs ve olaylar arasındaki farklılıkların nedenleri açıklanmıştır. Çalışmamızın `Beşinci Bölümü`nde ise metinler yer almaktadır. Bu bölümde Uygur tarihi koşaklarının transkripsiyonlu metinleri ve Türkiye Türkçesine aktarılmış şekli verilmiştir. Çalışmamız sonuç, kaynakça ve özgeçmişe yer verilerek tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Doğu Türkistan, Uygur, Tarihi Koşak, Koşak.

The subject of this study is: It is research on historical koshaks compiled from the oral tradition of East Turkestan Uyghur Turks and transferred to writing. The aim of the study is to determine the shape-structure, function, and content features of the historical Uyghur koshaks; to consider and evaluate within the framework of an interdisciplinary understanding in the context of the relationship between folklore and oral history; it is to reveal the quality of the Uyghur historical koshaks as a source in historical research as an oral history document. The text-centred method was used in the study. Due to the wide scope of the historical koshaks, the study is limited to the period between the 18th and 20th centuries. In the introduction, general information about the name Uyghur and East Turkestan is given, and the political history of the Uyghur Turks is briefly explained in five periods. The subject, purpose, method, and limitations of the study are emphasized. In the `First Part` of the study, general information about Uyghur folk koshaks is given, Uyghur historical koshas are emphasized according to their subjects, the studies on Uyghur folk koshaks and historical koshaks in East Turkestan and Turkey are briefly introduced. In the `Second Part` of our study, the relationship between folklore and oral history is explained, and the Uyghur historical koshaks are evaluated with an interdisciplinary approach, and its usability in historiography as an oral history document is emphasized. In the `Third Chapter` of our study, the shape, and structural features of the historical Uyghur koshaks were examined, and the functional characteristics of the historical koshaks were explained. In the `Fourth Chapter` of our study, the content features of the Uyghur Historical Koshaks were examined in four periods: the Khojas, Chinese Manchu (Qing dynasty), Nationalist Republic of China and the Three Provinces Revolution, and each period as historical persons and historical events. The folklore-history relationship has been determined with the examples of koshak, which are the products of oral culture. The complementary document quality of oral history for written history has been revealed through the Uyghur history koshaks. The reasons for the differences between real persons and events and historical persons and events reflected in the koshaks are explained. In the `Fifth Chapter` of our study, there are texts. In this section, the transcribed texts of Uyghur historical koshaks and their translation into Turkey Turkish are given. Our study has been completed by giving place to the conclusion, bibliography, and curriculum vitae. Keywords: East Turkestan, Uyghur, Historical Koshak, Koshak.