Türkiye'de vergi afları ve mükellef üzerine etkisi: Eskişehir ili örneği

Abstract

Benjamin Franklin'in `Bu dünyada, ölüm ve vergiler dışında hiçbir şeyinkesin olduğu söylenemez.` Sözünden yola çıkılarak insanlığın bilinen ilk dönemlerdenberi verginin yaşadığı, insanlar ölse de insanlık yaşadıkça vergi varlığını koruyacağıanlaşılmaktadır. İnsanlar topluluklar halinde yaşamaya başladıktan sonra aralarındadüzen sağlamak için yöneticiler seçmişler bu sayede devlet oluşumunun temeliatılmıştır. Devletlerin vazgeçilmez ve sürekli gelir kaynağı olan vergiler kamu yönetimiiçinde yer alan kamu kesiminin finansman ihtiyacını karşılamada en büyük role sahiptir.Devletler optimal düzeyde vergiden gelir elde etmek için vergi gelirlerine zaman zamanmüdahale ederek mali dengeyi korumaktadırlar. Bu dengeyi korumak için vergidüzenlemeleri yaparak vergisel işlemlerde kolaylık sağlayan vergi affı ve borçyapılandırmasını uygulamaya koyarlar. Çalışmada vergi ile muhatap olan vergimükelleflerinin vergisel davranışlarına, çıkarılan vergi afları ve düzenlemelerine karşıtutumlarına değinilmiştir. Bu çerçevede vergi ahlakı ve vergi bilincinin hukuksaldayanağı gösterilerek sonuçları incelenmiştir. Vergi ödev ve sorumluluklarını yerinegetirmede esnek tutumda olan mükelleflerin vergi affı kolaylığı sonrası vergi yönlüahlaki bozulmaların oluştuğu, bu bozulmalarında da beraberinde vergi gelirlerindekayıp meydana getirdiği tespit edilmiştir. Mükellef üzerinde olumsuz etki yaratan budurum ek birim maliyet olarak vergi uyumunu da olumsuz yönde etkileyerek vergiahlakındaki yozlaşmayı daha fazla tetiklemiştir. Araştırma çalışmasında daha sonramükellef haklarının gelişimi, ülkemizdeki mükellef haklarının gözetimi, etkenliği vesonuçları ele alınmıştır. Bu sonuçlardan yola çıkılarak verginin hukuk dallarındakiişlevinin öneminin ortaya koyulması amaçlanmıştır. Türkiye'de 2000 yılı öncesi ve2000 yılı sonrası uygulanan vergi aflarının mükellef üzerindeki etkisinin günümüzekadar geçen süreçteki sonuçları ve vergi aflarının kronolojik sıralaması gözdengeçirilerek yorumlanmıştır. Son bölümde Eskişehir ilinde bulunan mükelleflerin ilölçekli vergisel tepki ve beyanları ölçülerek anlamlı sonuçlar elde edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Vergi, Vergi Affı, Vergi Uyumu ve Ahlakı, Mükellef Hakları,Eskişehir İli

`In this world, nothing can be said to be certain except death and taxes.` Basedon his word, it is understood that humanity has lived since the earliest times, and even ifpeople die, tax will preserve its existence as long as humanity lives. After people startedto live in communities, they chose administrators to establish order among themselves,and thus the foundation of state formation was laid. Taxes, which are an indispensableand permanent source of income for states, have the biggest role in meeting thefinancing needs of the public sector within the public administration. States maintainfiscal balance by intervening from time to time with tax revenues to generate optimaltax revenues. In order to maintain this balance, they implement tax amnesty and debtrestructuring that facilitate tax transactions by making tax adjustments. In the study, thetaxpayers' tax behaviors and their attitudes towards tax amnesties and regulations arediscussed. In this framework, the legal basis of tax ethics and tax awareness has beendemonstrated and its results have been analyzed. It has been determined that taxpayers,who are flexible in fulfilling their tax duties and responsibilities, have created taxoriented moral degradation after the ease of tax amnesty, and this deterioration causes aloss in tax revenues. This situation, which had a negative impact on the taxpayer, alsonegatively affected the tax compliance as an additional unit cost, triggering furthercorruption in tax morality. Later in the research study, the development of taxpayerrights, the surveillance of the taxpayer rights in our country, its effectiveness and itsresults were discussed. Based on these results, it is aimed to reveal the importance of thefunction of tax in the branches of law. Chronological order of Turkey in the periodbefore 2000 and until today the results of the impact on the taxpayer of the tax amnestyand tax amnesties after 2000 has been revised and reviewed. In the last section,meaningful results were obtained by measuring the provincial tax response anddeclarations of the taxpayers in Eskişehir.Keywords: Tax, Tax Amnesty, Tax Compliance and Ethics, Taxpayer Rights, EskişehirProvince