Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Tokat ve yöresi (Metin-dil incelemesi-söz varlığı-dizin)

Abstract

Dünya tarihinin en önemli seyyahlarından biri olan Evliya Çelebi, Osmanlı coğrafyasını ve çeşitli komşu ülkeleri gezerek elde ettiği bilgileri 10 ciltlik Seyahatnâme adlı eserinde toplamıştır. Bu seyahatler sırasında yaptığı gözlemlerin yanı sıra sözlü ve yazılı kaynaklardan aldığı bilgilere, kendi değerlendirmelerini de ilave etmiştir. Evliya Çelebi, mizah anlayışı ve güçlü tasvirleriyle gezmiş olduğu şehirleri en ince detaylarına kadar sade ve anlaşılır bir dille eserinde anlatmaya çalışmıştır.Bu çalışmada, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin Topkapı Sarayı Bağdat Köşkü B.307 (Tarih-i Seyyah) envanterine kayıtlı yazma nüshasına ulaşıldı. Seyahatnâme'nin 5. cildinde yer alan Danişmentlilerin hakim olduğu Tokat şehrinin anlatıldığı kısımlar ele alındı. Evliyâ Çelebi'nin bakışından tarihî Tokat şehrinin nasıl göründüğü ve bu şehrin mimari, fiziki ve kültürel değerlerinin nasıl yansıtıldığı belirlenmeye çalışıldı. Ayrıca ilgili bölümde kullanılan dilden hareketle dönemin dil özellikleri ve söz varlığı incelendi.Anahtar Kelimeler: Ad Bilim, Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Söz Varlığı, Tokat

Evliya Çelebi, one of the most important travelers in the history of the world, collected the information he obtained by traveling the Ottoman geography and various neighboring countries in his 10-volume Seyahatnâme. In addition to the observations he made during these travels, he added his own evaluations to the information he received from oral and written sources. Evliya Çelebi, with his sense of humor and strong descriptions, tried to describe the cities he visited in a simple and understandable language down to the smallest details.In this study, the manuscript copy of Evliya Çelebi's Seyahatnâme registered in the inventory of Topkapı Palace Bağdat Mansion B. 307 (Tarih-i Seyyah) was found. In the 5th volume of Seyahatnâme, the sections about the city of Tokat, dominated by Danishmen, were discussed. In addition, it was tried to determine how the city of Tokat and its surroundings looked from Evliya Çelebi's eyes and the architectural, physical and cultural values of this city. In the meantime, the language features and vocabulary of the period were examined based on the language of the relevant department.Keywords: Evliya Çelebi, Onomastics, Seyahatnâme, Tokat, Vocabulary