Mağrib ve Cezayir'de İslami ve sosyal hareketler

Abstract

Afrika ve Mağrip bölgesinin en büyük ülkesi olan Cezayir'in siyasi dokusunu etkileyen İslami hareketler, literatürde tarihsel gelişim seyri içerisinde hep bir siyasi mücadeleler tarihi olarak anlatılagelmiştir. Hâlbuki farklı isimler ve farklı hedeflerle şekillenen, zaman ve zemine göre farklı dönüşümlere maruz kalan bu hareketler, sadece siyasal motifler ve motivasyonlarla açıklanamaz. Söz konusu hareketlerin temelinde sosyal dinamikler mevcuttur. Bu perspektifin mantıksal bir uzanımı olarak bu çalışmada ana tezimiz, Cezayir'de 2019 tarihi itibarıyla halihazır devlet başkanı Buteflikanın beşinci kez aday gösterilmesine bir başkaldırı olarak ortaya çıkan Hirak hareketinin, -tarihsel süreçte ortaya çıkan İslami hareketler ve yakın zamanda şahit olduğumuz Arap Baharından farklı olarak- tamamen sosyal dinamikler üzerinden şekillenen, kendi içinde tutarlık ve istikrar içeren ve yeni bir toplum modeli inşa etmek amacıyla ortaya çıkan bir proje olduğudur. Gerek etnik çeşitliliği gerekse jeopolitik konumu gereği hem Cezayir hem Mağrip oldukça dinamik sosyal hareketlere sahne olmaktadır. Diğer ideoloji ve inanç grupları gibi İslami topluluk ve hareketler, bu söz konusu sosyal hareketler içinde önemli roller oynamaktadır. Çalışma sonucunda, İslami hareketlerin en göz önünde bulunan hareketler olmamasına rağmen, varlıklarını ve güçlerini, tutarlı ve aralıksız koruyabilen hareketler olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışmada Mağrip bölgesi hakkında etnik ve tarihi bilgiler verilerek Cezayir toplumsal hareketleri açıklanmaya çalışılmıştır. Diğer Mağrip ülkelerindeki sosyal hareketlere, Cezayir toplumsal dinamikleriyle ilişkili oldukları boyutta değinilmiştir. Libya, Batı Sahara gibi bölgesel sorunlar ve burada gerçekleşen sosyal hareketler, tezimizin kapsamı dışında tutulmuştur. Böyle bir tez çalışmasını ortaya koymaktaki amaç gerek Cezayir'in gerekse Mağrip bölgesinin Ortadoğu ve Kuzey Afrika analizlerinde göz ardı edilmiş olduğunun düşünülmemizin yanı sıra bu kabil hareketlerin –Arap Baharında- olduğu gibi birtakım güçler tarafından manipüle edilmeye açık karakterini ortaya koyarak toplumsal taleplerin kamusal alana yansıtılabilmesinin nasıl mümkün olabileceğini tartışmaktır.Anahtar Kelimeler: Cezayir, Cihadizm, Hirak, Mağrip, Sosyal Hareketler

The Islamic movements which influence the political motive of the Algeria as the largest country of the African and Maghrib region has been explained as the history of political struggles within the historical development process in literature. Whereas such a kind of movements changing, waving and transforming depending upon the time and space with different names, targets and incentives are not possible to illuminate just merely by political impulses and impetuses. The movements in question are directly and substantially relevant with the social dynamics. As a logical connection of this perspective, our main thesis in this study is the Hirak movement broken out as the uprising against the fifth nomination of Bouteflika, as the representative of the military tutelage and existing president, has been shaped by the social dynamics and aimed to construct a new model of society more democratic, coherent and fairer. Actually both Algeria and Maghrib generally witness the rather dynamic social movements during the history due to her cultural diversity, and multiethnic and geopolitical character. These Islamic movements together with the other circles of faith and ideology play the significant roles in shaping the society. The study demonstrates that the Islamic movements are capable of preserving their existences, influences and strengths constantly. This study allocated to the Algerian social movements excluding the Libya and Western Sahara and aimed to emphasize the importance of the region and display the vulnerability of the social structure and to warn the haphazard of manipulation of these movements by external powers with colonialist mindset. As a result the study concludes with the suggestions proving the ways of reflecting the social demands into the public sphere by taking the sui generis character into the consideration.Keywords: Algeria, Hirak, Jihadism, Maghrib, Social Movements