Altın petrol fiyatları ve döviz kurunun Türkiye borsası üzerine etkileri: NARDL yaklaşımı analizi

Abstract

Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde 1994: Q1 ile 2020: Q4 arası dönem için altın ve petrol fiyatları ile döviz kurunun BİST100 üzerindeki etkisi NARDL modelleri ve ilgili sınır testleri kullanılarak kısa ve uzun dönem ilişkisi araştırılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkinin analizi için WinRats 8.1 programı kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda tüm değişkenler ADF, PP ve KPSS birim kök test sonuçlarına göre I(1) düzeyinde durağan hale gelmektedirler. Yapısal kırılmayı dikkate alan Perron birim kök test sonuçlarına göre ise Bist100, Altın fiyatı, Petrol fiyatı Döviz kuru değişkenleri sırasıyla 2000, 2014 ve 2005 yıllarında yapısal kırılmaya uğradığı belirlenmiştir. Ayrıca yapısal kırılma olmadan serilerde birim kökün varlığını gösteren temel hipotez reddedilmiş ve dolayısıyla yapısal kırılma olmadan seride birim kökün varlığını gösteren temel hipotez kabul edilmiştir. Perron birim kök testine göre BIST100, AF, PF ve DK değişkenlerinde histeri etkisine rastlanmıştır. NARDL testi sonucuna göre, AF, PF ve DK değişkenlerinin BİST100 endeksi üzerinde uzun ve kısa dönemde asimetrik etkisi vardır. Bir başka ifade ile, AF, PF ve DK değişkenlerinde gerçekleşen pozitif ve negatif şokların etki büyüklüğü bir birine eşit değildir. Uzun dönemli model sonuçlarına göre, altın, petrol ve döviz kuru değişkenlerinin pozitif şokları BİST100 üzerinde analamlı etkiye sahip iken, negatif şoklar istatisiksel açıdan anlamlı etkiye sahip değilir.Kısa dönemli model sonuçlarına göre, şoklar nedeni ile değişkenler arasındaki uzundönemli denge değerinden sapmalar yaklaşık 1.2 dönem sonra tekrar uzun dönem denge değerine dönecektir. Kısa dönemli model sonuçlarına dayanarak bağımsız değişkenlerde gerçekleşen pozitif ve negatif şokların BİST100 üzerindeki nedensel etkileri incelendiğinde, altın, petrol ve döviz kuru değişkenlerinde gerçekleşen pozitif şoklardan BİST100 endeksine doğru nedensel etki varken, altın, petrol ve döviz kuru değişkenlerinde gerçekleşen negatif şokların BİST100 endeksi üzerinde nedensel etkisi olmadığı sonucuna varılmıştır.

In this study, the effect of gold and oil prices and the exchange rate on BIST100 for the period between 1994: Q1 and 2020: Q4 in the Turkish economy was investigated by using NARDL models and related boundary tests. WinRats 8.1 program was used for the analysis of the relationship between the variables. As a result of the study, all variables become stationary at I(1) level according to ADF, PP and KPSS unit root test results. According to the Perron unit root test results, which take into account the structural break, it was determined that the Bist100, Gold price, Oil price Exchange rate variables underwent a structural break in 2000, 2014 and 2005, respectively. In addition, the basic hypothesis showing the existence of a unit root in the series without a structural break was rejected, and therefore the basic hypothesis showing the existence of a unit root in the series without a structural break was accepted. According to Perron unit root test, hysteria effect was found in BIST100, AF, PF and DK variables. According to the NARDL test results, AF, PF and DK variables have an asymmetric effect on the BIST100 index in the long and short run. In other words, the effect sizes of positive and negative shocks in the AF, PF and DK variables are not equal to each other. According to the long-term model results, while positive shocks of gold, oil and exchange rate variables have a significant effect on BIST100, negative shocks do not have a statistically significant effect.According to the short-term model results, deviations from the long-term equilibrium value between the variables due to shocks will return to the long-term equilibrium value after approximately 1.2 periods. Based on the results of the short-term model, when the causal effects of positive and negative shocks in independent variables on BIST100 are examined, there is a causal effect from positive shocks in gold, oil and exchange rate variables to BIST100 index, while negative shocks in gold, oil and exchange rate variables have a causal effect on BIST100 index. concluded that it is not.