Orta Anadolu'da geç Neolitik Dönem çanak çömlekleri üzerindeki sembolik betimlemeler

Abstract

Bu tez çalışmasında, Orta Anadolu'da Geç Neolitik Dönem çanak çömlekleri üzerindeki sembolik betimlemeler araştırılmıştır. Orta Anadolu Bölgesi'nin merkezi olarak Konya Ovası ve Kapadokya Bölgesi sınır olarak belirlenmiştir. Konya Ovası'nda Çatalhöyük, Erbaba, Can Hasan; Kapadokya Bölgesi'nde ise Köşk Höyük ve Tepecik-Çiftlik yerleşimlerinin Geç Neolitik tabakalarından ele geçen yayınlanmış çanak çömlekler, bezeme unsurlarına göre değerlendirilmiştir.Neolitik Dönem'den Erken Kalkolitik Dönem'e geçişi yansıtan, kültürel gelişimin ve değişimin izlenebildiği Geç Neolitik Dönem'de, Orta Anadolu ve Göller Bölgesi arasındaki etkileşimi anlayabilmek adına Hacılar, Kuruçay, Bademağacı ve Höyücek yerleşimleri de yayınlanmış çanak çömlekler üzerinden incelenip, ilgili atıflar yapılarak anlatılmaya çalışılmıştır. Geç Neolitik Dönem'de bir yenilik olarak karşımıza çıkan kırmızı astarlı `S` profilli çanaklar en yoğun kullanılan form grubunu oluşturmaktadır. Bununla birlikte erken dönem çanak çömlek formları geliştirilerek kullanılmaya devam edilmiştir. Çanak çömlekler üzerine kabartma, çizi ve nokta, kazıma, boya bezemeler uygulanmıştır. Bu bezeme teknikleriyle çanak çömlekler üzerine yapılan, başta boğa başı olmak üzere çeşitli hayvan figürleri, insan figürleri, geometrik motifler, bant bezemeler dikkati çeken sembolik betimlemeleri oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Çanak Çömlek, Geç Neolitik, Göller Bölgesi, Orta Anadolu, Sembolizm.

In this thesis, Symbolic Descriptions on Late Neolithic Pottery in Central Anatolia were examined. As the center of the Central Anatolia Region, the Konya Plain and the Cappadocia Region were determined as the border. In Konya Plain, Çatalhöyük, Erbaba, Can Hasan, in Cappadocia Region, on the other hand, in the settlements of Köşk Höyük and Tepecik-Çiftlik the published pottery recovered from the Late Neolithic layers was evaluated according to the elements of decoration. Reflecting the transition from the Neolithic Period to the Early Chalcolithic Period, in the Late Neolithic Period, where culturel development and change can be traced, in order to understand the interaction between Central Anatolia and Lake District, Hacılar, Kuruçay, Bademağacı and Höyücek settlements have also been examined by making relevant references. Emerging as an innovation in the Neolithic Period, a red-lined `S` bowls constitute the most intensively used from group. Along with that, early pottery forms were developed and continued to be used. Embossing, drawing and spot, scraping, paint, embellishments were applied on the pottery with these embellishment techniques, especially the bull's head, various animal figures, human figures, geometric motifs, band decorations made on pottery, constitutes symbolic depictions that attract attention.Keywords: Central Anatolia, Lake District, Late Neolithic, Pottery, Symbolism.