Kastamonu ili türk fındığı (Corylus colurna L.) popülasyonlarında anaç seleksiyonu

Abstract

Ülkemizde fındıkta anaç seleksiyonu yönüyle ilk olan bu çalışma, Kastamonu ilinde bulunan Türk fındığı (Corylus colurna L.) genotiplerinin anaçlık özelliklerini incelemek için 2020-2022 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışmada 5 farklı bölgede 8 lokasyon gezilerek yaklaşık 1100 genotip morfolojik yönden incelenmiş ve bu genotiplerden 203 adetinde örnekleme yapılmıştır. Örnekleme yapılan genotiplerden tartılı derecelendirme (14 genotip) ve araştırmacı gözlemleri sonucu (15 genotip) toplam 29 genotip ümitvar seçilmiştir. Aynı zamanda seçilen bu genotiplerin akrabalık ilişkilerini belirlemek için moleküler karakterizasyon (ISSR) yapılmıştır. Çalışmada ayrıca, Türk fındığı'nın çoğaltılabilmesi için odun çelikleri ile köklendirme denemesi kurulmuştur. Tartılı derecelendirme sonucu KPÇ2 ve KPÇ3 genotipleri 500 ile en yüksek puanı alırken, KTS11 genotipi 270 puanla en az puan alan genotip olmuştur. İncelenen 203 genotipden 183'nün dip sürgün vermediği, 190'nının dik habitüse sahip olduğu ve 196'sının kuvvetli gelişim gösterdiği tespit edilmiştir. KPÇ2 ve KPÇ3 genotipleri 6'şar cm ile yıllık sürgünde en uzun boğum aralığına sahip bireyler olurken, KPY4 genotipi 1.16 cm ile en kısa boğum aralığına sahip birey olmuştur. Genotiplerde, dallanma yüksekliği 15 cm (KTU4) ile 800 cm (KMU54), gövde çevresi 7 cm (KTU5) ile 504 cm (KMU55), taç eni 1 m (KTU2 – KTU28) ile 22 m (KAK11) ve taç boyu 1.7 m (KTU5) ile 27 m (KAK12) arasında değiştiği tespit edilmiştir. İncelenen genotiplerin yaşları tahmini olarak 7-400 arasında değişkenlik göstermiştir. Genetik benzerliği tespit etmek amacıyla yapılan moleküler karakterizasyon çalışmasında, seçilen Türk fındığı genotipleri arasındaki korelasyon matrisi değerleri 0.28 – 0.91 arasında belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda genetik olarak en uzak hatların KTS11 ile KMU32 arasında, en yakın hatların ise KMU62 ile KMU59 arasında olduğu görülmüştür. Çelikle çoğaltma denemesinde en fazla köklenen çelik sayısı %25 oranıyla 5000 ppm IBA uygulamasında, kök sayısı ve kök uzunluğu 1000 ppm IBA uygulamasında elde edilmiştir. Sonuç olarak, tartılı derecelendirme ve gözlemlere dayanılarak 29 genotip ümitvar olarak değerlendirilmiştir. Bu material sonraki çalışmalara genetik kaynak ve ileri ıslah çalışmaları için büyük katkı sağlayacaktır.

This study, which is the first in our country in term of hazelnut rootstock selection, was carried out 2020-2022 to examine the rootstock characteristics of Turkish Hazelnut (Corylus colurna L) genotypes in different locations in Kastamonu. In this study, 8 locations in 5 different regions were visited and approximately 1100 genotypes were examined morphologically and 203 of these genotypes were sampled. A total of 29 genotypes were selected as promising as a result of weighted grading method (14 genotypes) and researcher observations (15 genotypes) from the sampled genotypes. At the same time, molecular characterization (ISSR) was performed to determine the relationships of these selected genotypes. In the study, a rooting experiment was established with wood cuttings to measure the rooting performance of Turkish Hazelnut. In the study, as a result of weighted grading method, KPÇ2 and KPÇ3 genotypes received the highest score with 500 points each, while the KTS11 genotype was the lowest score with 270 points. It was determined that 183 of the 203 genotypes examined did not give suckers, 190 of them had an upright habitus and 196 of them showed strong growth. While KPÇ2 and KPÇ3 genotypes were the individuals with the highest internode spacing of 6 cm in annual shoot, the KPY4 genotype was the individual with the lowest internode spacing with 1.16 cm. Genotypes were determined that branching height was 15 cm (KTU4) to 800 cm (KMU54), the trunk circumference was 7 cm (KTU5) to 504 cm (KMU55), the crown width was 1 m (KTU2 – KTU28) to 22 m (KAK11) and the crown length was 1.7 m (KTU5) to 27 m (KAK12). It was determined that the genotypes examined ranged between 7-400 years of age. According to the results of ISSR molecular characterization method, correlation matrix values between selected Turkish Hazelnut genotypes were determined between 0.28 and 0.91. According to the results obtained, it was determined that the genetically farthest lines were between KTS11 and KMU32, and the closest lines were between KMU62 and KMU59. Maximum number of rooted cuttings with 25% in 5000 ppm IBA application, average the higher rooted cuttings in 1000 ppm IBA application were obtained in the propagation experiment. As a result of the research, 29 genotypes selected as promising based on weighted grading and investigative observations will contribute greatly to future breeding studies as a genetic resource.