Karadeniz Bölgesinde yayılış gösteren Centaurea L. (Asteraceae) cinsine ait bazı türlerin morfolojik, anatomik, mikromorfolojik özelliklerinin ve çeşitli biyokimyasal aktivitelerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışmada Karadeniz Bölgesinde yayılış gösteren Centaurea L. (Asteraceae) cinsine ait C. carduiformis DC. subsp. carduiformis var. carduiformis, C. drabifolioides Hub.-Mor., C. glastifolia L., C. jacea L., C. helenioides Boiss. ve C. polypodiifolia Boiss. var. polypodiifolia taksonlarının morfolojik, anatomik, mikromorfolojik özelliklerinin belirlenmesi, benzerlik ve farklılıkların karşılaştırmalı olarak ortaya konulması ve çeşitli biyokimyasal aktivitelerinin araştırılması amaçlanmıştır. İncelenen taksonlara ait örnekler Karadeniz bölgesinde farklı habitatlardan toplanmıştır. Bitkilerde morfolojik olarak; bitki boyu, yaprak şekli, apendaj yapısı, aken yapısı, çiçek rengi ve yapısı, anatomik olarak; kökte salgı boşlukları, salgı kanalları, kök özü, gövdede kollenkima tabaka sayısı, klorenkima varlığı, salgı kanallarının konumu, yaprakta iletim demet sayısı, kollenkima sıra sayısı, stoma tipi, mikromorfolojik olarak; yaprakta ekstrafloral nektaryum, tüy durumu, fillari ve apendajda tüy tipi, akende pappus varlığı, yüzey şekilleri gibi 106 karakter tespit edilmiştir. Tüm verilere kümeleme analiz (UPGMA), temel bileşenler analizi (PCA) ve diskriminant analiz (LDA) testleri uygulanmıştır. Her bir türe ait bitki örneğinin 3 farklı çözücü ile hazırlanan ekstraktları toplam fenolik içerik miktarı, toplam flavonoid içeriği, toplam antioksidan aktivite, DPPH serbest radikal süpürme aktivitesi, Fe2+ ile şelat oluşturma aktivite ve ABAP ile indüklenen lipid peroksidasyonu üzerindeki inhibitör aktivitelerinin belirlenmesini içeren yöntemlere dayanılarak biyokimyasal olarak incelenmiştir. İncelenen taksonların involukrum durumu, yapraklardaki kollenkima sıra sayısı, bazal yapraklardaki sklerenkimatik yapı, bazal yaprak şekli ve anatomik özellikleri, aken yüzey şekli, gövdedeki klorenkima tabaka sayısı karakterleri bakımından farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Incelemeler sonucunda C. polypodiifolia var. polypodiifolia taksonu ile C. jacea türü % 85 benzerlik oranı biribirine en yakın taksonlar olarak bulunmuştur. C. jacea ve C. helenioides türleri diğer taksonlardan ayrılmaktadır. Aktivite testleri sonuçlarına göre incelenen Centaurea taksonlarının, özellikle Centaurea helenoides ve Centaurea jacea nın oksidanların veya serbest radikallerin dahil olduğu hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde potansiyel bir doğal antioksidan kaynağı olarak kullanılabileceği belirlenmiştir.

It is aimed to determine the morphological, anatomical and micromorphological features of C. carduiformis DC. subsp. carduiformis var. carduiformis, C. drabifolioides Hub.-Purple., C. glastifolia L., C. jacea L., C. helenioides Boiss. C. polypodiifolia Boiss. var. polypodiifolia taxa belonging to the genus Centaurea L (Asteraceae) distributed in the Black Sea Region, taxa to reveal similarities and differences comparatively and to investigate various biochemical activities. Samples of the examined taxa were collected from different habitats in the Black Sea region. Morphologically in plants; plant height, leaf shape, appendage structure, achene structure, flower color and structure, anatomically; secretory spaces in the root, secretory channels, root pulp, number of collenchyma layers in the stem, presence of chlorenchyma, location of secretory channels, number of vascular bundles in the leaf, number of collenchyma rows, stoma type, micromorphologically; 106 characters were determined such as extrafloral nectarium on the leaf, feather condition, feather type in the phyllaries and appendage, presence of pappus in the achene, and surface shapes. Cluster analysis (UPGMA), principal component analysis (PCA) and discriminant analysis (LDA) tests were applied to all data. The extracts of the plant samples of each species prepared with 3 different solvents were studied biochemically based on methods including the determination of total phenolic content, total flavonoid content, total antioxidant activity, DPPH free radical scavenging activity, chelating activities with Fe2+, and inhibitory activities on ABAP-induced lipid peroxidation. It was determined that the examined taxa showed differences in terms of involucrum status, number of collenchyma rows in leaves, sclerenchyma structure in basal leaves, basal leaf shape and anatomical features, achene surface shape, number of chlorenchyma layers in the stem. As a result of the investigations, C. polypodiifolia var. polypodiifolia taxon and C. jacea species were found to be the closest taxa with a similarity rate of 85%. C. jacea and C. helenioides species differ from other taxa. According to the results of the activity tests, it was determined that Centaurea taxa, especially Centaurea helenoides and Centaurea jacea, could be used as a potential natural antioxidant source in the prevention and treatment of diseases because it contains involving oxidants or free radicals.