İstanbul'da ikâmet eden yeniçerilerin miras kayıtları üzerinden sosyal yaşantılarına mikro bakış (1748-1750)

Abstract

Dünya askerî tarihinde kendisine önemli bir yer edinmiş olan yeniçeri ordusu ve yeniçeriler günümüze kadar çeşitli açılardan incelenmiştir. Bu incelemelerin büyük kısmı yeniçerilerin askerlik vasıfları ve bu vasıflarını kazanma-kaybetme sebepleri üzerinde durmuştur. Ancak 1980'lerden sonra artık ocak içindeki askerlerin sosyo-ekonomik hayata neden ve nasıl girdiği soruları ilgi çekmeye başlamıştır. Bu ilgi XVII. ve XVIII. yüzyıllar içerisinde yaşanan değişim sürecine daha çok odaklanma eğilimindedir. Çünkü yeniçerilerin sosyo-ekonomik hayata girmeleri özellikle bu yüzyıllarda yaşanan ekonomik değişimlerin sonucunda olduğu kabul edilmektedir. Bu çalışmada yeniçerilerin ocak dışarısındaki hayata nasıl adapte oldukları, hangi yollarla aile bağları kurmaya başladıkları, şehrin iş yaşamına hangi mesleklerle katıldıkları ve kişisel servetlerini nasıl oluşturdukları incelenmektedir.XVIII. yüzyıl ortasındaki yeniçerilerin İstanbul'daki hayatlarını İstanbul Kısmet-i Askerîye Mahkemesi defterlerinde 1748-1750 yılları arasında yer alan on adet tereke defteri içindeki yeniçeri tereke kayıtları üzerinden inceledim. Bilindiği gibi tereke defterleri ölen kişinin sahip olduğu her şeyin kaydedildiği belgelerdir. Bu belgeler tüm serveti göstermekkonusunda tartışmalı olsa da özellikle kişinin aile bağlarını, varsa mesleğini, yaşadığı mahalle ve mekânları, başkalarıyla olan para ilişkilerini, kişisel zevklerinin ne olduğu ve ne tür eşyalara para harcadıklarını göstermesi açısından sosyo-ekonomik hayat için vazgeçilmez arşiv kaynaklarındandır. İşte bu özellikleri sebebiyle yeniçeriler kendi tereke kayıtları üzerinden incelenmektedir.Bu çalışmada çeşitli birincil ve ikincil kaynaklarla desteklenen 169 tereke kaydının analizi sonucunda XVIII. yüzyıldaki yeniçerilerin İstanbul'daki rollerinin ortaya çıkarılacağı düşünülmektedir.

As one of the world's important military factions, Janissaries and the janissary army have been examined from various aspects. Yet to this day, most of which have been on their military qualifiacations and the reasons for their achieving or losing these qualifications. Yet, after 1980s, the questions about the soldiers taking part in the socio-economic life started to attract interest. Which had the tendency to focus on the changes between 17th and 18th century because it is accepted that the Janissaries' taking part in the socio-economic life had their roots in the changes occured between the given centuries. In this study, how the janissaries adapted to life outside the hearth, in which ways they started to establish family ties, with which professions they participated in the business life of the city and how they build their personal wealth is examined.I examined the lives of Janissaries in Istanbul by studying the inheritance records of Janissaries in ten registers recorded by Istanbul Kısmet-i Askerîye Court between 1748-1750. It is known that these registers are records in which all the property of the deceased person is listed. Even though it is debatable whether these records illustrate all the wealth of a deceased person or not, nevertheless they are indispensable archive sources since they show the socioeconomic lives of Janissaries on the basis of, if any, family relations, professions, places of residence or neighborhoods, material relations with others, personal expenses and on what kind of materials they enjoyed spending their money. Due to these characteristics of these sources, the Janissaries should be examined through their own inheritance records.In this study, it is believed that analyzing 169 inheritance records supported with variousother primary and secondary sources, will reveal the roles of the Janissaries of 18th century inIstanbul.