Karakalpak bilmeceleri- inceleme metin

Abstract

Bu çalışmada 1970-1975 yılları arasında Karakalpak Tarih, Dil ve Edebiyat Enstitüsü tarafından yayımlanması planlanan ancak 1977-1990 yılları arasında yayımlanması gerçekleştirilen çok ciltli `Karakalpak Folkloru` külliyatının III. cildini oluşturan ve 1978 yılında yayımlanan Karakalpak Halk Jumbakları'ındaki bilmeceler incelenmiştir. Bir giriş ve üç bölümden oluşan tezde Giriş'te Karakalpaklar ele alınmış. Burada onların adı, tarihleri ve dilleri hakkında bilgi verilmiş, bilmece kavramı terim ve içerik olarak tanıtılmış Karakalpaklardaki bilmece kavramı terim olarak incelenmiş Karakalpak bilmece geleneği hakkında bilgi verilmiştir. Giriş'te ayrıca Türk dünyasında bilmece sorma geleneği hakkında da bilgi verilmiştir.Birinci Bölümde Karakalpak bilmeceleri şekilsel bakımdan incelenmiştir. Burada bilmecelerin bir şekil özelliği kazanmadığı görülmüştür. Karakalpak bilmeceleri diğer Türk boylarının bilmecelerinde olduğu gibi manzum ve mensur olarak kurulmuştur. Ancak manzum bilmeceler çoğunluktadır. Bu tür bilmecelerde de herhangi bir şekil özelliği yoktur. Bilmeceler iki mısradan 25-30 mısraya kadar uzanabilmektedir. Manzum bilmecelerin pek çoğunda standart bir ölçü de bulunmamaktadır. İncelemiş olduğumuz bilmecelerde yarım kafiye, tamvikafiye ve zengin kafiye örnekleri bulunmaktadır ancak kafiye zayıftır. Buna rağmen ritmik duraklar ve aliterasyonlarla ahenk sağlanmıştır.İkinci Bölüm'de Karakalpak bilmeceleri muhteva yönünden değerlendirilmiştir. Karakalpak bilmecelerinin muhteva açısından çok zengin olduğu görülmüş olmakla birlikte gökyüzü varlıklarıyla ilgili bilmecelerin çokluğu dikkat çekicidir.Ay, güneş, yıldız ve gökyüzü bilmecelere konu olmuştur.Tezimizin Üçüncü Bölü metinlerden oluşmaktadır. Yukarıda adı geçen kitapta yer alan 1267 bilmece metni kitaptaki sırasına göre önce Kiril harflerinden Latin harflerine transkribe edilmiş sonra da Türkiye Türkçesine aktarılmıştır.Sonuç bölümünde yaptığımız çalışmadaki tespitlerimiz yer almaktadır.Tezimizde Türkiye Türkçesinde karşılığını bulamadığımız kelimelerle kimi taklidi sesler için küçük bir sözlük eklenmiştir.Anahtar kelimeler: Bilmece, Karakalpak, Karakalpak Bilmeceleri, Folklor

In this study, the riddles in Karakalpak Folk Jumbaks, which is the third volume of the multi-volume `Karakalpak Folklore` corpus, which was planned to be published between 1970-1975 by the Karakalpak History, Language and Literature Institute, but was published between 1977-1990 and published in 1978, were examined. In the thesis, which consists of an introduction and three parts, the Karakalpaks are discussed in the Introduction. Here, information about their names, dates and languages is given, the concept of riddle is introduced as a term and content, the concept of riddle in Karakalpaks is examined as a term, and information is given about the Karakalpak riddle tradition. In the introduction, information is also given about the tradition of asking riddles in the Turkish world.In the First Chapter, Karakalpak riddles are examined in terms of shape. It has been seen that the riddles do not acquire a shape feature. Karakalpak riddles were established in poems and prose as in the riddles of other Turkish tribes.viiHowever, riddles in poems are in the majority. There is no shape feature in such riddles. Riddles can range from two lines to 25-30 lines. Most of the riddles in poems do not have a standard measure. In the riddles we have examined, there are examples of half rhyme, full rhyme and rich rhyme, but the rhyme is weak. Despite this, harmony was achieved with rhythmic pauses and alliterations.In the Second Chapter, Karakalpak riddles were evaluated in terms of content. Although it has been seen that Karakalpak riddles are very rich in terms of content, the abundance of riddles about sky beings is remarkable. The moon, sun, star and sky have been the subject of riddles.The third part of our thesis consists of texts. The text of the 1267 riddles in the above-mentioned book was first transcribed from Cyrillic letters to Latin letters, according to the order in the book, and then transferred to Turkey Turkish.In the conclusion part, our findings in our study are included.In our thesis, a small dictionary has been added for words that we could not find the equivalent of in Turkey Turkish and some imitation sounds.Keywords: Riddle, Karakalpak, Karakalpak Riddles, FolkloreTEŞEKKÜR