Dış politika aracı olarak silah satışı ve hibe yardımları: Türk-Amerikan askeri-güvenlik ilişkileri örneği

Abstract

Bu çalışmada Osmanlı döneminden 21.yüzyıla kadar seyreden Türk-Amerikan ilişkileri arasındaki silah ticareti ve hibe yardımları konusu değerlendirilmiştir. Amerikan merkezli yardım politikalarının dış siyasetteki yerini inceleyen olan bu çalışma, Türk-Amerikan tarafları arasındaki siyasi, askeri ve ekonomik anlamdaki dönemsel gelişmeler çerçevesince analiz edilmiştir. Osmanlı döneminde başlayan Türk-Amerikan yakınlaşması 1830 Seyr-i Sefain Antlaşmasıyla resmiyet kazanmıştır. Osmanlı Devleti içerisinde yabancı devletlere ait silah ve malzemelerin bulundurulması ülkede çağa ayak uyduramayan yerli silah ve diğer askeri metaları daha da geride bırakan unsur olmuştur. Cumhuriyet döneminde ise Türkiye'nin Kuzey Atlantik Örgütü Antlaşması'nın (NATO) güney kanat ülkesi ilan edilmesiyle Türk-Amerikan ilişkileri ileri bir boyut kazanmıştır. Soğuk Savaş döneminde Türk-Amerikan ikili antlaşmalarının artmasıyla Birleşik Devletler'in Türkiye'ye yönelik yardımları da artış göstermiştir. Bu kapsamda ekonomik ve askeri anlamda verilen Marshall Yardımı Amerikan faydacılığının dünyaya yayılmasında bir araç olarak kullanılmıştır. Çalışmada Amerikan merkezli dış yardım programının yumuşak güç unsurundan ziyade Amerikan çıkarlarına hizmet eden ve bu kapsamda Amerikan hegemonyasının milli sınırların dışına yayılmasında öncü rol oynayan sert güç politika örneklerine yer verilmiştir. Tezde Birleşik Devletler'in sunduğu dış yardım programlarının Amerikan dış politikasında hangi çıkarlar doğrultusunda kullanıldığı açıklanmış ve silah yardımlarının bir dış politika aracına dönüştürülmesi konusu, günümüzdeki gelişmelerde eklemlenerek analiz edilmiştir. Bu sebeple Amerikan dış politika çıkarları, Türk dış politikasında Batı'ya bağlı kalınan güvenlik boyutunun, Türk-Amerikan müttefikliğinin sorgulanmasına neden olacak argümanların, ulusal silah ticaretinin ve ulusal güvenliğe yönelik gelişmelerin önemi ele alınarak değerlendirilmiştir.

In this study the issue of arms trade and grant aids between Turkish-American relations from the Ottoman period to the 21st century has been evaluated. This study, which will examine the place of American-centered aid policies in Foreign Policy, has been analyzed with in the framework of the periodic developments in political, military and economics terms between the Turkish-American sides. The Turkish-American apporoach, which started in the Ottoman period, became official with the 1830 Seyr-i Sefain Treaty. The possession of arms and materials belonging to Foreign states in the Ottoman State became the element that left local weapons and other military commodities behind the country even more. The Republic of Turkey during the North Atlantic Treaty Organization (NATO) Turkish-American relations with the announcement of the south wing of the country has gained a further dimension. During the Cold War the American-Turkish bilateral treaties with the United States increased aid for Turkey has also increased. In this context, Marshall aid given economically and militarily was used as a tool to spread American utilitarianism to the world.In the study, examples of hard power policies that serve American interests rather than the soft power element of the American-centered foreign aid program and play a leading role in the spread of American hegemony beyond the national borders are included. In the thesis, it is explained in which interests the foreign aid programs offered by the United States are used in American foreign policy and the issue of transforming arms aid into a foreign policy tool has been articulated and analyzed in today's developments. For this reason, information about American foreign policy interests, the security dimension of the Turkish foreign policy adhered to the West, the arguments that will cause the Turkish-American alliance to be questioned, the national arms trade and the examination of national security have been evaluated.