Arnavutluk'un Ergiri (Gjirokaster) ilinde Osmanlı Dönemi imar faaliyetleri

Abstract

Bu çalışmada Arnavutluk'un Osmanlı yönetimine girdiği 1417 tarihinden itibaren, bağımsızlığını kazandığı 1912 yılına kadar Ergiri ilinde inşa edilmiş olan mimari eserler ortaya konulmaktadır. Arşivlerde gerçekleştirilen araştırma sonucunda Ergiri ili sınırları dâhilinde toplamda 240 adet mimari eserin inşa edildiği ancak bunlardan sadece 69 tanesinin günümüze ulaşabildiği tespit edilmiştir. Günümüze orijinal haliyle ulaşabilen eserler arasında 19 adet türbe, 16 adet köprü, 14 adet çeşme, 5 adet cami, suyollarına ait 5 parça köprü, 3 adet kale, 2 adet değirmen, 1 adet tekke, 1 çarşı, 1 karakol, 1 hamam ve 1 saat kulesi yer almaktadır.Arnavutluk toprakları zaman içinde birçok savaşa sahne olduğundan yapıların üzerindeki yıkıcı etkileri de bu oranda hissedilmektedir. I. ve II. Dünya Savaşları ile iki Balkan Savaşını atlatan ülkede birçok mimari eser yıkılmıştır. Savaşların ardından gelen 40 yıllık komünist yönetim sırasında da eserlerin kalan kısmı tahrip edilmiş veya işlevi değiştirilerek kullanılmaya devam edilmiştir. Ergiri ili sınırları içerisinde 171 adet mimari yapının günümüze ulaşamadığı tespit edilebilmiştir. Bu eserler arasında 42 tekke, 34 eğitim binası, 31 cami, 16 türbe, 18 ticaret yapısı (13 han, 4 çarşı ve bir panayır yeri), 11 köprü, 5 hükümet konağı, 4 hapishane, 2 çeşme, 2 hamam, 1 mahkeme binası, 1 telgrafhane, 1 kütüphane, 1 adet resmi ikamet konağı, 1 karakolhane ve 1 belediye binası yer almaktadır. Bunların yanı sıra mazbatalarda ve dilekçelerde yapılması planlanan ancak hayata geçirilip geçirilmediği hususunda herhangi bir veriye ulaşamadığımız 7 adet yapı bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: Pogun Jandarma Koğuşu, Himara Zaptiye Koğuşu, Himara Hükümet Konağı, Mecidgoran Köyü Camisi, Tepedelen Nisa Hapishanesi ve Ergiri'de yapılması istenen kışla ve hastahane.Arnavutluk'ta inşa edilmiş Osmanlı dönemi eserlerini mimari yönden tümüyle ele alan bir çalışma bu güne kadar yapılmamıştır. Tez hazırlanırken bu denli bir çalışma için yeteri kadar zaman ve maddi imkân olmadığından konu yapı türü bakımından zengin örnekler sunan Ergiri ili ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışma ile birlikte il sınırları içerisindeki yapılar mimari yönden bütünüyle ele alınarak Osmanlı Mimarisi içindeki yerleri değerlendirilmiş ayrıca bu vesileyle bölgedeki eserler de belgelenmiştir.

enter under Ottoman rule, to 1912, when Albania become free. At the end of the research have found there were 240 building in Gjirokastër province. But just 69 of them had survived. Among these survived buildings there are 19 mausoleum, 16 bridge, 14 fountain, 5 mosque, 5 pieces of aquaduct, 3 castle, 2 treadmill, 1 dervish lodge, 1 bazaar, 1 outpost, 1 bath and 1 clock tower.In time, Albania become a witness of too many wars, that have destructive effects on these buildings. For example I. and II. World War and also Balkan Wars caused to destruction of most of these buildings. After these wars Albania managed with communism for 40 years. In this period some of survived buildings become wrack and some of them used for another purposes like warehouse or armory. In Gjirokastër territory there are 171 building which can not survive. Among these buildings there are 42 dervish lodge, 34 school, 31 mosque, 16 mausoleum, 18 trading building (13 inn, 5 bazaar, 1 fairground), 11 bridge, 5 goverment office, 4 prison, 2 fountain, 2 bath, 1 court, 1 telegraph office, 1 library, 1 police office, 1 longing building and 1 city hall. In addition there are projects that we don't know if they put into practice. These are: dormitory for militarypolice in Pogun, Policeman dormitory in Himara, goverment office in Himara, mosque in Mecidgoran, prison for womens in Tepedelen, barracks and hospital in Gjirokastër.Till today a catalog of all buildings that built in Ottoman period in Albania have not done yet. When this thesis had started, we noticed that we had not got enough time and money to catalogize all of these buildings. Because of this we limited thesis subject with Gjirokastër province which present us a great variety of building types. With this thesis whole buildings in this province were documented and evaluated.