Sovyet hariciyesi ve Türkiye (1923-1940)

Abstract

1917 Ekim ihtilali ile Rusya'da iktidar değişmiş ve Bolşevikler iktidara gelmişlerdir. Böylelikle Rusya büyük bir değişim süreci içerisine girmişti. Bu süreç içerisinde Rusya'nın diğer devlet kurumlarında olduğu gibi Dışişleri Bakanlığı da büyük bir değişime uğradı ve yeniden teşkilatlandı. Bu çerçevede eski diplomatik kurum, unvan ve kurallar da kaldırılmış ve yenileri oluşturulmuştu. Yeni kurulan Sovyet Dişileri Komiserliği Çarlık Dışişleri Bakanlığı'nın yönetici sınıfını, kendisinin ise işçi ve köylü sınıfını temsil ettiğini beyan etmişti. Sovyet Dışişleri Komiserliği kurulduğu günden itibaren yakın komşuları ile ilişkiler kurmaya başlamış ve bu dönemde Anadolu'da başlayan Milli Mücadele Harekâtı ile de ilişkiler Sovyetler için özellikle önemli bir yer tutmuştur. Anadolu'ya gönderilen ilk Sovyet temsilcileri genellikle diplomat kökenli olmayıp daha ziyade Parti mensubu askeri kökenli kişiler olmuş ve diplomatik faaliyetlerle beraber propaganda faaliyetlerinde de bulunmuşlardı. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin resmen kurulması ile başlayan süreçte ise Türk-Sovyet ilişkileri giderek daha yakın ikili ilişkilere dönüşmüş ve Sovyet Hariciyesi bu hususta çok önemli bir rol oynamıştır. Nitekim Sovyet Hariciyesi bütün kurum ve kuruluşları ile Türkiye'de örgütlenmiştir. Türkiye'deki Sovyet temsilcileri genellikle Yetkili Temsilcilik, Konsolosluk ve Ticari Temsilcilikler şeklinde faaliyet göstermiştir.İşte bu doktora tezi ile 1923-1940 yılları arasında Sovyetlerin Türkiye'deki Yetkili Temsilciliği, konsoloslukları ve ticari temsilcilikleri ile bu kuruluşların oluşum süreci ve kurumsal yapıları ele alınmış, ayrıca Sovyet temsilcileri, konsolosları ve diğer ileri gelen dışişleri görevlileri, bu konsolosluk ve diğer kuruluşların çalışma yöntemleri, Türkiye'de izledikleri genel stratejik ve ideolojik çizgileri incelenmiştir.

With the October Revolution of 1917, the power in Russia changed and the state entered into a process of great transformation. Like the other state organs of Russia, the Ministry of Foreign Affairs has undergone a great change and was reorganized. In this framework, the old diplomatic ranks and rules were abolished and new ones were created. The newly established Soviet Foreign Commissariat declared that Tsarist Ministry of Foreign Affairs represented the ruling class, but it only represents the working and peasant class. The Soviet Commissariat of Foreign Affairs started to establish relations with its close neighbors from the day it was founded, and relations with the Turkish National Movement that started in Anatolia during this period had a particularly important place for the Soviets. The first Soviet representatives sent to Anatolia were generally not of diplomatic origin, but rather members of the military, who were members of the Party, and engaged in propaganda activities along with diplomatic activities. In the process that started with the official establishment of the Republic of Turkey in 1923, Turkish-Soviet relations gradually turned into closer bilateral relations and the Soviet Foreign Commissariat played a very important role in this regard. As a matter of fact, the Soviet Foreign Ministry was organized in Turkey together with all its institutions and organizations. Soviet representatives in Turkey generally operated in the form of Plenipotentiary Representatives, Consulates and Commercial Representatives.In this doctoral thesis, the Soviet's Plenipotentiary Representation, consulates and commercial representations in Turkey, as well as their formation process and institutional structures between 1923 and 1940 were studied. The general strategic and ideological lines followed by these representations in Turkey were also examined.