Türkiye'de medya politikaları: 2002-2020 yılları arasında değişen mülkiyet ve kontrol ilişkilerinin ekonomi politiği

Abstract

Basının dünyada ortaya çıkışı göz önüne alındığında Türkiye'de gündelik yaşama geç girdiği bilinmektedir. Osmanlı Devleti döneminde başlayan girişimler Cumhuriyet döneminde de devam etmiş ve basının toplumsal yaşam üzerindeki etkisinden dolayı kontrol altında tutulma isteği ortaya çıktığı tarihten itibaren devam etmektedir. Tek partili dönemde basın, devletin propaganda aygıtı olarak görülmüş ve bu durum çok partili döneme kadar devam sürmüştür. Çok partili dönemle birlikte basın özgürlüğü hususunda adımlar atılmış fakat bu da yeni kontrol biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Türkiye'de 1980 yılına kadar dönem dönem güç kazansa da bu güç süreklilik kazanmamış, 1990'lı yıllarda değişen iktisadi örgütlenme biçimi ile birlikte basın önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Basından medyaya geçiş olarak nitelendirilen bu dönem çok daha karmaşık bir yapının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Medya üzerinde sermayenin de etkili olduğu bir döneme girilmiş ve medyayı kontrol etme biçimleri de buna bağlı olarak dönüşüm geçirmiştir. Bu çalışmada, 2002-2020 yılları arasındaki medyada yaşanan mülkiyet değişimlerini ve bu değişimlerin gazetecilerin çalışma hayatına yansımalarını ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak kuramsal çerçeve oluşturulmuş ve bu kuramsal çerçeve referans alınarak Türkiye'de medyada yaşanan mülkiyet dönüşümü analiz edilmiştir. Çalışmada incelenen tarihsel süreç içerisinde ortaya çıkan mülkiyet ve kontrol ilişkilerinin, dönemin siyasi, ekonomik, sosyal koşulları ile ilişkili olduğu saptanmaktadır. Çalışmada ayrıca incelenen dönem içerisinde yaşanan mülkiyet değişim ve dönüşümlerinin gazetecilerin çalışma ilişkilerini ve pratiklerine ne derecede yansıdığını ortaya koymak adına incelenen dönemde medyada çalışmış ve çalışan yirmi iki gazeteci ile görüşme gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda medyada yaşanan dönüşümün gazetecilerin çalışma hayatını etkilediği anlaşılmaktadır. Çalışmada literatür taraması, tarihsel yöntem ve fenomenolojik yaklaşım kullanılarak Türkiye medyasında yaşanan değişim ve dönüşümler bütüncül bir biçimde ele alınmıştır.Anahtar kelimeler: Ekonomi Politik, Medya Politikaları, AK Parti, Ana Akım Medya, Çalışma İlişkileri

Given the emergence of the press across the World, it is known that it lately entered daily life in Turkey. The efforts that began during the Ottoman Empire era continued during the Republican period and the desire to keep the press under control owing to the press's impact on social life has persisted since its inception. The press was viewed as a propaganda tool of the state throughout the single-party time, and this continued until the multi-party period. During the multi-party period, steps were taken regarding the freedom of the press, but this resulted in the rise of new types of control. Although it acquired power from time to time in Turkey until 1980, this power did not gain continuity, and the press underwent a substantial transition in the 1990s with the shifting type of economic organization. That period, characterized as the shift from press to media, had resulted in the formation of a far more complicated structure. It had also entered a period in which capital is powerful in the media, and the ways of controlling the media have evolved as a consequence of this. This study examined the ownership changes in media between 2002 and 2020 and the reflections of these changes on the working lives of journalists. In this context, the theoretical framework was initially established and the ownership transition in Turkish media was analyzed taking this theoretical framework as a reference. It was found that the ownership and control relations that emerged throughout the historical process examined in the study are associated with the period's political, economic, and social conditions. Also, interviews with twenty-two journalists who worked in the media during the studied period were done in the study to reveal the extent to which the changes and ownership transitions over the studied period are reflected on the working relations and practices of journalists. As a result of the research, it was found out that media transition impacts the working lives of journalists.The changes and transitions experienced in Turkish media were addressed holistically in the study using a literature review, historical method, and phenomenological approach.Keywords: Political Economy, Media Policies, AK Party, Mainstream Media, Labor Relations.