Klasik tefsir kaynaklarında Cebrail

Abstract

İnsanlığın Allah'ı tanıyıp hidâyet yolunda ilerleyerek doğru ve güzel işlerle saadet yurdunda sonsuz mutluluğu elde etmesine vesile olacak mesajların Cebrail vasıtasıyla ulaştırıldığı bilinen bir hakikattir. Cebrail peygamberlerin görevlerini ifa etmelerinde, zorluklara göğüs germelerinde ve düşmanların tehditlerinden kurtulup selamete ulaşmalarında rehber olmuş son derece etkin, seçkin ve değerli bir melektir.Bir melek olarak Cebrail diğer melekler gibi latif, nurani, hava gibi hafif, gözle görülmeyen, yeme, içme, evlenme, üreme gibi özellikler taşımayan, adeta tesbih ve ibadetle gıdalanan, sadece emredileni yerine getiren ve emre hazır bekleyen bir melektir. Cebrail kerîm bir resûl, her yönüyle kuvvet ve metanet sahibi, Arş'ın sahibinin katında kıymet ve itibar taşıyan, işaretiyle meleklerin hareket ettiği, güzel ve kusursuz bir görünüşe sahip olan son derece güvenilir bir melektir. Cebrail aynı zamanda bir ruh ve Rûhulkudüs'tür. Hz. Meryem'e insan suretinde bir ruh olarak temessül etmiş, Kadir gecesinde meleklerle yeryüzüne bir ruh olarak nüzûl etmiştir. Cebrail, Îsâ'yı (a.s) Rûhulkudüs sıfatıyla teyit etmiş ve Kur'ân'ı Hz. Peygamber'in (s.a.v) kalbine Rûhulemîn olarak inzal eylemiştir. Yahudiler Cebrail'in Allah katındaki yüce konumunu bilmelerine rağmen Kur'ân ve Hz. Peygamber'e (s.a.v) düşmanlıklarına onu bahane etmişlerdir. Cebrail'in Yûsuf'u (a.s) peygamberlik ismetine yakışmayan bir halden dolayı uyarması ya da boğulmak üzere olan firavunun iman etmesini ifade eden sözüne öfkelenip ağzını toprakla doldurması gibi Cebrail'in yaratılışına ve masumiyetine yakışmayan haberler ileri gelen müfessirlerce naklî ve aklî delillerle çürütülmüştür.Hz. Peygamber'e (s.a.v) Cebrail iki kez aslî suretiyle, diğer zamanlarda genellikle Dihyetü'l-Kelbî yahut farklı insan tipleriyle tezahür etmiştir. Vahyi en güzel usulde iletmiş, Kur'ân'ın okunma, ezberlenme ve anlaşılmasına vesile olmuştur. Hz. Peygamber'e (s.a.v) miraçta kılavuz, öteler âlemini seyretmesinde refik olmuştur. Cebrail Hz. Peygamber'e (s.a.v) aile hayatında, dini hizmetler için uygun kişi seçiminde ve görevlerin ehil olana tevdi edilmesi gibi hususlarda da kılavuz olmuştur. Hulasa bu çalışma, meleklerin genel özelliklerini, Cebrail'e ait sıfatları, onun peygamberler ve dinî şahsiyeti olan bazı kişilerle irtibatının klasik tefsir kaynaklarına aksediş şeklini ve yorumlanma usulünü inceleme gayretinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

It is a well-known fact that the messages that will help mankind to know Allah, to follow the path of guidance and to achieve eternal happiness in the land of bliss through righteous and good deeds are delivered through Gabriel. Gabriel was a highly effective, distinguished, and valuable angel who guided the prophets in the fulfilment of their duties, in overcoming difficulties and in reaching salvation from the threats of enemies.As an angel, Gabriel, like other angels, is subtle, luminous, light as air, invisible to the eye, does not eat, drink, marry or procreate, is nourished by prayer and worship, does only what he is commanded to do, and stands ready to obey. Gabriel is a noble messenger, an angel of strength and fortitude in every aspect, an angel of great trustworthiness and dignity in the sight of the owner of the Throne, an angel on whose signal the angels move, an angel with a beautiful and flawless appearance. Gabriel is also a spirit and the Holy Spirit. He appeared to Holy Mary as a spirit in human form and descended to the earth as a spirit with the angels on the night of Qadr. Gabriel confirmed Jesus (pbuh) with the attribute of the Holy Spirit and revealed the Qur'ân to the heart of the Prophet (pbuh) as the Holy Spirit. Although the Jews knew Gabriel's exalted position in the sight of Allah, they used him as an excuse for their enmity against the Qur'an and the Prophet (pbuh). Reports that are unworthy of Gabriel's creation and innocence, such as Gabriel's warning Joseph (pbuh) for something unworthy of his prophethood, or his anger at the drowning Pharaoh's word of faith and filling his mouth with earth, have been refuted by leading commentators with narrative and rational evidence.Gabriel appeared to the Prophet (pbuh) twice in his original form, and at other times usually in the form of Dihyat al-Kalbî or different human types. He conveyed the revelation in the most beautiful way and was instrumental in the recitation, memorization and understanding of the Qur'an. He was the guide of the Prophet (pbuh) on the miraj (ascension) and the companion of the Prophet (pbuh) in his journey to the world beyond. Gabriel guided the Prophet (pbuh) in family life, in choosing the appropriate person for religious services, and in delegating tasks to the competent. In short, this study is the result of an effort to examine the general characteristics of the angels, the attributes of Gabriel, the way his contact with the prophets and some religious personalities as reflected in the classical tafsir sources and the method of interpretation.