Östrus senkronizasyonu yapılan tuj ırkı koyunlarda üreme sezonu içinde ve üreme sezonu dışında plazma östrojen, progesteron, melatonin, serotonin ve nitrik oksit düzeylerinin belirlenmesi.

Abstract

Koyun ve keçilerde cinsel aktivite fotoperiyodik senkronizasyon sayesinde endojen ritimle beyindeki hipotalamus-hipofiz kompleksinin kontrolünde salgılanan hormonlarla düzenlenir. Küçük ruminantlarda gün uzunluğunun az olduğu sonbahar ayları üreme mevsimi, günün uzadığı ilkbahar ayları ise üreme mevsimi dışını ifade eder. Üreme sezonu dışında da üremenin gerçekleşmesi ekonomik açıdan önemlidir. Bu nedenle bu tezde, hem üreme mevsimi hem de üreme mevsimi dışında progesteron destekli senkronizasyon ile östrusa getirilen koyunlarda plazma östrojen, progesteron, melatonin, serotonin ve nitrik oksit düzeylerini belirlemek amaçlanmıştır. İlk olarak ilkbahar ve sonbaharda 10'ar adet olmak üzere toplamda 20 adet koyuna östrus senkronizasyonu uygulandı. Vagina içi sünger çekilmesinden hemen sonra (0 saat), 24 saat sonra ve geri kalanı 4'er saat aralıklarla 12 kez kan örneği toplandı. Kan örneklerinden elde edilen plazmada serotonin, melatonin, östrojen, progesteron düzeyleri ticari ELISA kiti kullanılarak, nitrik oksit (NO) düzeyleri ise kimyasal yöntemle kolorimetrik olarak belirlendi.Mevsim içi nitrik oksit (NO) düzeyleri sünger çıkarılma saati (0. saat) ve sünger çıkarıldıktan 24. saat sonra alınan örneklere göre grubun östrus belirtisi gösterdiği 28, 32, 36, 40, 44, 48, 52. saatlerde artmış (p <0,001) bulundu. Ayrıca yine mevsim içi grubunda 44. saat ile 60. saat arasında anlamlı fark (p <0,05) tespit edildi. Mevsim içi ve mevsim dışı karşılaştırıldığında 0, 24 ve 40 saatlerde p <0,001, 28 ve 32. saatlerde ise p <0,05 düzeyinde fark bulundu. Plazma progesteron düzeylerine bakıldığında mevsim içi grubun grup içi karşılaştırılmasında 0 ile 52, 24 ile 52 ve 56, 28 ile 36, 40, 44, 52, 36 ile 48. saatler arasında fark (p <0,05) tespit edildi. Mevsimler arasında genel bir karşılaştırma yapıldığında p <0,05 düzeyinde fark bulundu. Plazma serotonin düzeylerinde mevsim içi grubun grup içi karşılaştırılmasında 0. saat ile 32, 36 ve 40 saatler, 24.saat ile 28, 32, 36, 40 ve 64. saatler arasında ve mevsim dışı grubun grup içi karşılaştırılmasında ise 36. saat ile 0, 24, 32, 48, 52, 56. saatler, 64. saat ile 0, 24, 48, 52, 56. saatler ve 44. saat ile 0. saat arasında fark (p <0,05) tespit edildi. İki mevsim karşılaştırıldığında genel olarak p <0,05 düzeyinde, saat bazlı karşılaştırıldığında ise 36, 40 ve 64. saatler arasında önemli fark (p <0,05) bulundu. Plazma melatonin düzeylerine bakıldığında mevsim içi grubun grup içi karşılaştırılmasında 28. saat ile 36. saat, 48. saat ile 24, 28, 32, 36, 52, 56, 60 ve 64. saatler arasında ve mevsim dışı grubun grup içi karşılaştırılmasında ise 0, 24 ve 28. saatler ile 32, 36, 40 saatler, 40. saat ile 44 ve 48. saatler ve son olarak 60. saat ile 48 ve 52. saatler arasında fark (p <0,05) tespit edildi. İki mevsim genel olarak karşılaştırıldığında p <0,05 düzeyinde, saat bazlı karşılaştırıldığında ise 24, 28 ve 52. saatler arasında önemli fark (p <0,05) bulundu. Sonuç olarak, östrusa getirilen Tuj ırkı koyunlarda melatonin, progesteron ve NO'nun üreme mevsimi içinde, serotoninin ise üreme mevsimi dışında diğer mevsime kıyasla daha yüksek bulunması, koyunlarda mevsimsel farklılığın üreme üzerine etkisini açıkça ortaya koymaktadır. Tuj koyunlarında melatonin ve serotonin hormonunun mevsimsel değişiminin ilk kez ortaya konulmasının ileride yapılacak çalışmalar için kaynak oluşturabileceği düşünülmektedir.

Sexual activity in sheep and goats is regulated by endogenous rhythm by hormones secreted under the control of the hypothalamus-pituitary complex in the brain, by photoperiodic synchronization. In small ruminants, the autumn season when the day length is low is the breeding season, and the spring, when the day is extended, is out of the breeding season. It is economically important for reproduction to take place in the non-breeding season. Therefore, in this thesis, it was aimed to determine the plasma estrogen, progesterone, melatonin, serotonin and nitric oxide levels in sheep brought into estrus with pregesterone-assisted synchronization both in and outside the breeding season. First, oestrus synchronization was applied to a total of 20 sheep, 10 each in spring and autumn. Blood samples were collected immediately (0 hours), 24 hours and the remainder 12 times at 4 hour intervals after the intravaginal sponge removal, serotonin, melatonin, estrogen and progesterone levels in plasma obtained from blood samples were determined using commercial ELISA kit, and nitric oxide levels were determined colorimetrically by chemical method. Nitrik oksit (NO) levels in the seasonal group were found to increase at the 28th, 32th, 36th, 40th, 44th, 48th and 52nd hours when the group showed signs of oestrus compared to the samples taken at the time of sponge removal (0 hour) and the 24th hour after sponge removal (p <0.001). Also, a significant difference (p <0.05) was found between the 44th hour and the 60th hour in the seasonal group. When the seasonal and off-season were compared, a difference was found at the level of p <0.001 at the 0, 24 and 40 hours, and at the level of p <0.05 at the 28th and 32nd hours. When plasma progesterone levels were examined, a difference was found between 0 and 52, 24 and 52 and 56, 28 and 36, 40, 44, 52, 36 and 48 hours (p <0.05) in the comparison of the group during the season. When a general comparison was made between the seasons, a difference at the level of p <0.05 was found. The comparison of plasma serotonin levels within the group during the season, between the 0th hour and the 32nd, 36th and 40th hours, between the 24th hour and the 28th, 32th, 36th, 40th and 64th hours, and in the comparison of the non-season group between the 36th hour and 0th hours was found a difference (p <0.05) between the 24th, 32nd, 48th, 52th, 56th hour, 64th hour and 0th, 24th, 48th, 52nd, 56th hour and 44th hour and 0th hour. When the two seasons were compared, a significant difference was found at the p <0.05 level in general, and between the 36th, 40th and 64th hours when compared on an hourly. When plasma melatonin levels are examined, it is found that between the 28th hour and 36th hour, 48th hour and 24th, 28th, 32th, 36th, 52th, 56th, 60th and 64th hours in the comparison of the group within the season, there was a difference (p < 0.05) between 0, 24 and 28 hours and 32, 36, 40 hours, 40 hours and 44 and 48 hours, and finally between the 60th hour and the 48th and 52nd hour. When the two seasons were compared, a significant difference was found between the 24th, 28th and 52nd hours in general at the p <0.05 level, and when the hourly basis was compared. In conclusion, the higher levels of melatonin, progesterone and nitric oxide in the breeding season, and serotonin in the breeding season compared to the other season, clearly demonstrates the effect of seasonal variation on breeding in ewes brought to oestrus. It is thought that revealing the seasonal changes of melatonin and serotonin hormone in Tuj ewes for the first time may be a source for future studies.