Şer'iyye sicillerine göre Mardinli kadınların hukuki ve sosyo-ekonomik durumu (1841-1894)

Abstract

Bu çalıĢmada Devlet ArĢivleri BaĢkanlığı Osmanlı ArĢivi (BOA)‟nde MeĢihatġer‟iyye Sicili Defterleri (MġH.SSC.d) fonunda bulunan 6864, 6920, 6916, 6913, 6874numaralı XIX. yüzyıla ait Mardin Ģer‟iyye sicillerikaynak olarak kullanılmak suretiyleXIX. yüzyılda Mardin kadınının sosyal ve ekonomik hayat içerisindeki genel profiliniçizmeyiamaçlamıĢtır.Kadınların aile içindeki rolleri, sosyal, ekonomik ve hukuk alanlarındaki haklarıve bunları ne oranda kullanabildikleri değerlendirilmiĢ, bu bağlamda kadınlar; aile,evlilik, niĢan, nikah, mehir, çok eĢlilik, boĢanma, nafaka, miras, vesayet baĢlıkları ileincelenmiĢtir. Mardin kadınının sosyal ve ekonomik yönü ise; mülk alım-satımı, mülkanlaĢmazlığı, alacak-verecek, vakıf, vekâlet, Ģahitlik, katl-yaralama, zina-tecavüz, gaspgibi baĢlıklarda değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur. Bu aĢamada Mardin‟de Müslüman vegayrimüslim kadınlar arası komĢuluk iliĢkileri ve gayrimüslim kadınların ihtida etmesihususu üzerinde de durulmuĢtur.Sonuç olarak; Ģer‟î mahkeme kayıtları, kadınların birbirinden farklı konulardamahkemeye baĢvurup davalı veya davacı statüsünde irade beyanında bulunduklarınıgöstermiĢtir. XIX. yüzyıl Mardin kadını; din ve devletin kendisine tanıdığı haklarınfarkındadır ve bu hakları ihtiyaç duyduğunda ya da bir problem ilekarĢılaĢtığındakullanmaktan geri durmamıĢtır. Kadınlar bazı durumlarda resmî iĢ veiĢlemlerini bizzat kendi iradeleriyle temsil ederek bazı durumlarda ise vekil tayin ederekhalletmiĢlerdir. Kadınlarla ilgili bilgi edinmeye çalıĢtığımız Mardin ġer‟iyyeSicilleri;XIX. yüzyıl Mardin Ģehrinin sosyal, ekonomik, hukuki yönleri ile birlikte diğerĢehirlerde yaĢayan Osmanlı kadınlarına dair de bir izlenim oluĢturmuĢtur.Anahtar Kelimeler: Mardin, ġer‟iyye Sicilleri, Kadın, XIX. Yüzyıl

In this study, by using Mardin Shari‟a Registers numbered 6864, 6920, 6916, 6913,and 6874 as the main source, it is aimed to draw the general profile of Mardinwomen in the social and economic life of the 19th century. The roles of women in the family, their rights in social, economic and legalfields and to what extent they can use them are evaluated. In this context women areexamined under the titles like family, marriage, engagement, wedding, bride wealth,polygamy, divorce, alimony, heritage and tutelage. And the social and economicsides of women in Mardin is evaluated with the titles like buying-selling property,property dispute, credit-debit, endowment, proxy, witnessing, killing-wounding,adultery-rape and extortion. At this stage, the neighborhood relations betweenMuslim and non-Muslim women in Mardin and the conversion of non-Muslimwomen are also emphasized. As a result; shari'hi court records show that women applied to the court ondifferent issues and made a declaration of will with the status of defendant orplaintiff. 19th century Mardin woman was aware of the rights that religion and thestate gave her and she did not hesitate to use these rights when needed or faced witha problem. In some cases, women took care of their official business andtransactions by representing them of their own free will, and in other cases, byappointing a representative. Mardin Shari‟a Registers from which we try to getinformation about women; together with the social, economic and legal aspects ofthe city of Mardin in 19th century, created an impression on the Ottoman womenliving in other cities as well.Keywords: Mardin, Shari‟a Registers, Woman, 19th century