Neoliberal vulgate and the fantasies of a knowledge-based economy: Naturalization of flexploitation in the case of gold-collar workers

Abstract

Bu tez, çalışma ve istihdamın örgütlenmesi bağlamında öne sürdüğü söylemler ile inşa ettiği maddi gerçeklikler arasındaki tüm farklılıklara rağmen, Bilgi-Tabanlı Ekonomi/Toplum (BTE/T) tasarımının kendi özneleri üzerinden çelişkili yeniden üretimini araştırmaktadır. BTE/T, söz konusu örgütlenme bağlamında ütopik bir gelecek vaat ederken, 1990'lardan bu yana egemen iktisadi tasarım olarak kuralsızlaştırma ve esnekleşmeye dayalı sermaye birikiminin maddi ve söylemsel temellerini sağlamlaştırmıştır. Kavramsal olarak neoliberal ideolojiden kopartılmakla birlikte, neoliberalizmin farklı bir aşaması, bir türevi olduğu ortadadır. Günümüz istihdam ilişkileri çerçevesinde değerlendirildiğinde, BTE/T'nin (yüksek kaliteli işler, özerklik ve iş üzerinde kontrol, iş/yaşam dengesi vb.) vaatleri karşısında, emekçi sınıfların altın-yakalı aristokrasisi olarak da anılan fikir emekçilerinin esnek emek piyasalarında giderek artan şekilde 'esnek sömürüye' (flexploitation) maruz kaldıkları görülmektedir. Söylem ile maddi gerçeklik arasındaki uçuruma rağmen, fikir emekçileri bu tarz bir `yeniden yapılanmanın hem suç ortağı hem de kurbanları olarak` BTE/T'nin öncüllerini (yeniden) üretmeye devam etmektedir (Huws, 2010).Bu tez, neoliberal ideolojinin, BTE/T söylemi aracılığıyla ekonomik/toplumsal politikalara ve stratejilere dönüşümünü eleştirel bir çözümlemeye tabi tutmayı ve söz konusu söylemin emek piyasalarının dönüşümünde oynadığı rolü yapıbozuma uğratmayı amaçlamaktadır. Nihayetinde BTE/T, neoliberal vulgata'nın (`neoliberal yenikonuş`) söylemsel araçları üzerinden fikir emekçilerinin bi yandan etkin rızasını üretirken öte yandan esnek sömürüsünün maddi koşullarını mümkün kılmıştır. Bu araştırma, Kültürel Ekonomi-Politik (Cultural Political Economy) yaklaşımının söylem ile yapılaşmaya (structuration) ontolojik olarak eşit ağırlık veren teorik çerçevesini kullanmaktadır. Bu çerçevede, araştırma sorunsalını iki bağımsız ancak birbirini tamamlayan sorgulama hattından ele almaktadır: Küresel ve ulusal düzeyde üretilen politika metinlerindeki KBE/S söylemini eleştirel olarak analiz edilmesi ve esnek istihdam koşullarında çalışan fikir emekçilerinin günlük deneyimlerini incelenmesi. Çeşitli nitel ve nicel araştırma tekniklerini işlevselleştirmek suretiyle Eleştirel Söylem Analizi ile Yorumlayıcı Fenomenolojik Yaklaşımın kuramsal çerçevesini birleştiren çok yöntemli bir yaklaşım benimsemiştir.Çalışma, Türkiye'de freelance olarak çalışan fikir emekçilerinin bir taraftan `bağımlı özerklik` koşullarında esnek sömürü ve kendini gerçekleştirme arasında sıkışıp kaldığını, diğer taraftan da BTE/T'nin önermelerini (yeniden) ürettikleri, şekillendirdikleri ve inşa ettiklerini ortaya koymaktadır. Çalışma göstermiştir ki; BTE/T'nin özneleri aracılığıyla bu şekilde yeniden üretimine iki süreç aracılık etmektedir: Fikir emekçileri, bir yandan birbiri ile örtüşen öz-güvencesizleştirme, öz-sömürü ve kendisinin girişimcisi olma süreçleri ile kendi esnek sömürülerinin ortağı olmakta, diğer yandan, neoliberal vulgata'ya dair tahayülleri gündelik söylemlerine entegre ederek BTE/T tasarımını (yeniden) üretip, şekillendirmektedir.

This dissertation explores the contradictory reproduction of the Knowledge-Based Economy/Society (KBE/S) imaginary in and through its subjects, despite the significant variances between its discursive constructions and the material realities it constructs vis-à-vis organization of work and employment relations. Over the three decades of its hegemony as a master economic imaginary connoting a utopian post-industrial future of work and employment, the KBE/S has been performative in reconsolidating the material and discursive basis for labour market deregulation and flexibilization. While being progressively disentangled from neoliberal ideology in conceptual terms, the KBE/S is but a distinct phase, a derivative of the former. In the contemporary landscape of employment relations, its promises (of high-quality jobs, autonomy and control over work, work/life balance and so forth) for the knowledge workers – the gold-collar aristocracy of the labouring classes – are acutely countered in the day-to-day material experiences of its subjects who are being increasingly subjected to 'flexploitation' in flexible labour markets. Yet, despite such variances, knowledge workers continue to (re)produce the very premises of the KBE/S as `both complicit agents of restructuring and victims of it` (Huws, 2010). This dissertation is concerned with, on the one hand, the denaturalization of the neoliberal ideology inherent in the KBE/S discourse in and through its translation into polices and strategies across institutional orders and, on the other hand, the deconstruction of its performativity in labour market reorganization. At the end, it produced no more than the material conditions of 'flexploitation' and manufactured consent of knowledge workers through discursive constructions of the neoliberal vulgate. It draws on the theoretical framework of cultural political economy (CPE) in discussing the constitutive role of KBE/S in shaping recent decades' transformations in employment relations based on its foundational tenet granting an equal ontological status to semiosis, or sense- and meaning-making, as materiality, or structuration. It addresses the research question from two distinct but complementary lines of inquiry: first, by critically analysing the KBE/S discourse in policy texts produced at the global and the national level and, second, by exploring the day-to-day experiences of knowledge workers in flexible employment arrangements. For this end, the research employs a multi method approach, combining Critical Discourse Analysis with Interpretative Phenomenological Approach, by operationalizing a variety of qualitative and quantitative research techniques. The dissertation concludes that the freelancing knowledge-workers in Turkey are not only absorbed by overlapping processes of flexploitation and self-actualisation in a state of autonomy under heteronomy, but also continuously (re)produce, (re)shape and (re)construct the very premises of the KBE/S. Two processes mediate such reconstruction of KBE/S in and through its subjects. On the one hand, the knowledge workers contribute to their own flexploitation through the interrelated processes of self-precarization, self-exploitation and self-enterprisation. On the other hand, they (re)produce and (re)shape the KBE/S imaginary in reflexivity through their engagement with the neoliberal vulgate.