Kutadgu Bilig'de yüklem olan birleşik fiillerin istemi

Abstract

Karahanlı Türkçesi döneminde, Yusuf Has Hacib tarafından yazılan Kutadgu Bilig adlı eser bu çalışmanın ana kaynağını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig'de yüklem olan birleşik fiiller ve istemleri incelenmiştir. Bu inceleme ile birleşik fiillerin istem alma potansiyeli ve istem değişiklikleri değerlendirilmiştir. Çalışmamızda yer alan birleşik fiiller, Helbig ve Schenkel tarafından geliştirilen istem gösterim yöntemi esas alınarak tablolanmıştır. Birleşik fiillerin mantıksal, sözdizimsel ve morfolojik incelemesi yapılmıştır. İstemlerin anlamsal rolleri ve sınırlılıkları gösterilmiştir. Bu çalışmada birleşik fiiller üç başlık altında incelenmiştir: İsim+yardımcı fiil, isim+fiil, fiil+fiil. Bu birleşik fiillerin istem çerçeveleri örnek tablolarla açıklanarak değerlendirilmiştir. Her fiil, bir istem çerçevesine ve mantıksal istem sayısına sahiptir. Fakat fiiller birleşik fiil kuruluşlarında kullanıldıklarında(isim+yardımcı fiil ve isim+fiil şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarında), yeni yapıya göre istem almıştır. Birleşik fiillerde, birleşiğin isim unsuru değiştikçe istem alma potansiyellerinin farklılaştığı görülmüştür. Her bir birleşik fiil kendi anlamsal yapısına bağlı istem almıştır. Fiil+fiil şeklinde kurulan birleşik fiiller ise birinci fiilin istem çerçevesine bağlı kalmıştır. Anahtar Sözcükler: Kutadgu Bilig, birleşik fiil, istem

Kutadgu Bilig is a literary work written by Yusuf Has Hacib. This literary work is the main source of the study. In this study has been examined valency of predicate that be compound verb in Kutadgu Bilig. In the examination, valency potantial and valency changes of compound verbs have been investigated. Compound verbs that take part in study, have been indicated with valency represent metod that devoloped by G. Helbig and Schenkel verbal valency potantial has been described in three levels as a logical, syntactic and morphological. In addition, has been examined semantic limitation of valency.In this study, compound verbs are examined under three titles. There are the name+auxiliary verb, name+verb and verb+verb. Valency frames of compound verbs has been evaluatted thereby explain with sample table. A verb has a valency potential and number of logical valency. But, this situation changes when used in the form of a compound verb. As a result of evaluation, each compound verb has taken valency frame attached to its semantic structure. Name+verb structure that constituted verb is changed valency potential and frame of valency as name component in Kutadgu Bilig. Compound verb that established form of verb+verb had kept to valency frame of first verb. Keys Words: Kutadgu Bilig, compound verbs, valency