Kırgız Türkçesinde örtmece sözler üzerine bir inceleme

Abstract

Çalışmanın birinci bölümünde insanın ve toplumun evrimine dair evrimci, yaratılışçı sosyologların görüşlerine, metinlere ve sosyologların görüşlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde, insanın fiziki ve içtimai yapısıyla coğrafi şartlarının din ve mitoloji ile olan ilişkisi, örtmece kavramının temelini oluşturan tabuların ortaya çıkışı incelenmiş, ayrıca senkretizm kavramı ele alınarak tabuların, eski inançların günümüzde dünyanın birçok yerinde devam ettiğine dair örnekler verilmiştir. Üçüncü bölümde örtmece kavramı ele alınmış ve örtmecenin tanımı, türleri ve teorik nitelikteki görüşlere yer verilmiştir. Çalışmanın bu bölümünde dünya dillerinden örtmece örneklerine de yer verilirken, yazılı ve görsel basından örtmece örnekleri de kısaca incelenmiş, ayrıca Divan-ı Lügati't-Türk gibi eski Türk metinlerinde yer alan örtmecelere değinilmiştir.Dördüncü bölümde Kırgız adının kökenine dair görüşlere, Kırgız Türklerinin tarihine, diline, edebiyatına, sosyo-kültürel yapısına değinilmiştir. Beşinci bölümde Kırgız Türkçesindeki örtmece sözlerin incelemesine geçilmiştir. Gerek Kırgız Türkçesindeki bütün örtmece sözlere yer vermek mümkün olmadığından, gerek daha anlaşılır bir inceleme olması açısından tespit edilmiş söz ve sözcükler ele alınmış, kategorilere ayrılmış ve tablolar halinde inceleme yapılmıştır. Örtmecenin bir toplumun yapısını da yansıtan bir kavram olduğunu söylemek mümkündür. Ele alınan örtmecelerden, örneğin, dul bir insana bakış açısının olumlu mu olumsuz mu olduğu yönünde çıkarımlarda bulunulmuştur.Sonuç bölümünde çalışma boyunca ele alınan konular ve yapılan incelemelerden çıkarılan konular ele alınmıştır.Anahtar Sözcükler: Kırgız Türkçesi, örtmece, tabu, inceleme

In the first part of the study, the views of evolutionist and creationist thinkers, texts and sociologists' views on the evolution of man and society are included. In the second part, the relationship of human's physical and social structure and geographical conditions with religion and mythology, the emergence of taboos that form the basis of the concept of euphemism are examined, and examples are given that the taboos and old beliefs continue in many parts of the world today by considering the concept of syncretism. In the third chapter, the concept of euphemism is discussed and the definition, types and theoretical views of euphemism are given. In this part of the study, while examples of euphemisms from world languages are included, examples of euphemisms from the written and visual media are also briefly examined, and euphemisms in old Turkish texts such as Divan-ı Lügati't-Türk are mentioned. Since the euphemisms in Kyrgyz Turkish are discussed, in the fourth chapter, views on the origin of the name Kyrgyz, history, language, literature of the Kyrgyz Turkssocio-cultural structure is mentioned. In the fifth chapter, the euphemisms in Kirgiz Turkish are examined. Since it is not possible to include all the euphemisms in Kyrgyz Turkish, and for a more understandable analysis, the word and words that have been identified, categorized and analyzed in tables. It is possible to say that the euphemisms is a concept that reflects the structure of a society. From the euphemisms discussed, inferences have been made, for example, whether the perspective of a widow is positive or negative.In the conclusion part, the topics covered during the study and the issues extracted from the studies are discussed.Keywords: Kyrgyz Turkish, euphemism, taboo, analysis