Mehmed Sâmî'nin Gül-efşân adlı Gülistân tercümesi (inceleme-metin)

Abstract

XVIII. asırda yaşamış Mehmed Sâmî'nin Gül-efşân isimli eseri, İranlı meşhur müellif Sa'dî-i Şirâzî'nin Gülistân'ının Türkçe tercümesidir. Gülistân'ı mensur şekilde tercüme eden Mehmed Sâmî'nin hayat hikâyesi hakkında elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır. Tezimizin konusunu yegâne nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi TY 3029 numarada kayıtlı olan Gül-efşân adlı eser teşkil etmektedir. Giriş ve iki bölümden meydana gelen tezimizin giriş bölümünde hikâye ve temsillerle süslü ahlâki eserler, Sa'dî ve Gülistân'ı, Türk edebiyatında Gülistân tercümeleri hakkında muhtasar bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde Mehmed Sâmî'nin hayatı, eserleri ve Gül-efşân adlı tercümesi ele alınmıştır. Eserin muhteva ve şekil hususiyetleri üzerinde durulmuştur. Eser kalın aharlı bir kağıda nesih hat kullanılarak yazılmıştır. Eserin üslubu orta nesiri çağrıştırmaktadır. Osmanlı yazı tarzı içerisinde en çok rağbet edilen bu yazı türünde halkın dilinden uzaklaşılmış, Arapça, Farsça kelime ve terkiplere yer verilmiştir. Buna rağmen kaleme alınan eserlerde amaç, bilginin ve fikrin karşı tarafa aktarılması olarak düşünüldüğünden, süslü nesre göre daha kolay bir üslup olarak dikkat çekmektedir. İkinci bölümde ise Gül-efşân'ın transribe metnine yer verilmiştir.

XVIII. The work of Mehmed Sâmî named Gül-efşân, who lived in the 18th century, is the Turkish translation of the famous Iranian author Sa'dî-i Şirâzî's work Gülistân. We do not have much information about the life story of Mehmed Sâmî, who prosely translated Gülistân. The only copy of our thesis is Gül-efşân, registered at the Istanbul University Rare Works Library at TY 3029. In the introduction part of our thesis, which consists of introduction and two chapters, concise information about moral works decorated with stories and representations, Sa'dî and Gülistân, and Gülistân translations in Turkish literature are given. In the first part, the life and works of Mehmed Sâmî and his translation named Gül-efşân are discussed. The content and form features of the work are emphasized. The work was written on a thick paper using nesih calligraphy. The style of the work evokes middle prose. In this type of prose, which was the most popular in Ottoman writing style, the language of the people was avoided and Arabic and Persian words and compositions were included. Despite this, since the purpose of the written works is thought to be the transfer of knowledge and ideas to the other side, it draws attention as an easier style than ornate prose. From time to time, there is a very easy to understand Turkish language.In the second part, the transmitted text of Gül-efşân is given.