Sabir Rüstemhanlı'nın `Ölüm Zirvesi` ve `Gök Tanrı Oğuz Kağan Destanı` romanları incelemesi: Tarih – gerçeklik – metin merkezli bir çalışma

Abstract

Jeopolitik ve jeostratejik değeri yüksek bir coğrafyada bulunan Azerbaycan, Türk Dünyası için çok eski dönemlerden beri hem tarihi geçmişi, hem de edebiyat ve sanattaki varlığı ile büyük önem taşımaktadır. Azerbaycan son yıllarda dikkate değer sayıda araştırmacının ilgi alanına girmekte, hakkında bilimsel çalışmalar yapılmaktadır. Bu düşünceden hareketle yüksek lisans tezimizi Azerbaycan edebiyatı alanında yapmayı uygun gördük. Çalışmamızda Türkiye sahasında süratle tanınmaya ve büyük ilgiyle takip edilmeye başlayan Sabir Rüstemhanlı'yı romancı yönüyle ele almaya karar verdik. Onun Ölüm Zirvesi ile Gök Tanrı Oğuz Kağan Destanı adlarını taşıyan iki romanını tarih, gerçeklik ve metin merkezli çerçeveden incelemeyi amaçlayan tez çalışma konusunu belirledik. Böylece Rüstemhanlı'nın bu iki romanı aracılığıyla Türk dünyasının hafızasını canlı tutmayı ve Türklüğün yüksek değerlerini gündeme getirerek yeniden ön plana çıkarmayı amaçladık. Rüstemhanlı imzalı iki romanı incelerken aynı zamanda tarih sahası ile roman türünün kesişen ve örtüşen noktalarını tespit etmeye çalıştık. Böylelikle yıllarca gelişimini iki ayrı koldan sürdüren tarih ve edebiyat sahalarının birbirini destekleyip besleyen ortak hususiyetlerini yakından görme imkânı bulduk. Bilindiği üzere tarih yaşanmış hadiseleri gerçekliğe bağlı olarak ele almaktadır. Edebiyat ise ondan farklı olarak yaşanmış ya da yaşanması muhtemel hadiseleri kurgulayarak anlatan bir çalışma sahasıdır. Araştırmamız Sabir Rüstemhanlı'ya ait iki eserde tarihi hadiselerin roman formu içinde nasıl kurgulandığını ortaya çıkarmaya yöneliktir. Araştırmamız ana gövdeyi oluşturan dört bölüm ile giriş, sonuç, kaynakça kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında çalışma ile bağlı konu, amaç, yöntem, literatür taraması, kısıtlıklar, tarih disiplini, roman türü, tarihi roman, Azerbaycan tarihi ve edebiyatı gibi konularda genel bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Azerbaycan edebiyatında kendine özgü bir yer edinmiş bulunan Sabir Rüstemhanlı'nın hayatının aşamaları, edebi kişiliği ve eserleri ile ilgili bilimsel araştırmaya dayanan bilgiler yer alır. Kanaatimizce bir müellif hakkında yeterince bilgi sahibi olmadan onun edebiyattaki birikim ve tecrübelerinin göstergesi konumundaki eserini doğru biçimde değerlendirmek epeyce zordur. Bu sebeple öncelikle Rüstemhanlı'yı derli toplu bilgiler ışığında tanımanın doğru olacağını düşündük. Böylelikle Türkiye sahasında hakkında bilimsel çerçevede yeterince çalışma yapılmamış olan yazarı, geniş kitlelere tanıtmak daha kolay hale gelecektir.İkinci bölümde klasik roman inceleme metodu çerçevesinde teorik bilgiler verilmiştir. Bu kapsamda olay örgüsü, şahıs kadrosu, mekân ve zaman mefhumları, bakış açısı ve anlatıcı, dil ve üslup özellikleri alt başlıkları şeklinde nazari açıklamalar yapılmıştır. Ayrıca anlatma- gösterme tekniği, tasvir tekniği, mektup tekniği, geriye dönüş tekniği, montaj tekniği, leitmotiv tekniği, diyalog ve iç diyalog teknikleri, iç çözümleme tekniği ve bilinç akışı tekniği gibi başlıklar altında roman inceleme yöntemleri ana hatlarıyla tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde Sabir Rüstemhanlı'nın Ölüm Zirvesi romanı ikinci bölümdeki teorik bilgiler ışığında incelemeye tabi tutulmuştur. Eserde 13. ve 14. yüzyılda Azerbaycan hanlıkları döneminde yaşanan hadiseler ve Rus istilası o dönemin tanığı olan gerçek tarihi şahsiyetlerin hayatlarından yola çıkılarak anlatılmıştır. Bilhassa hanlıklar döneminin öne çıkan şahsiyetlerinden Nadir Şah ve Cavad Han tarihi gerçeklere uygun biçimde fikir, faaliyet ve kişilikleriyle tasvir edilmiştir. Dördüncü bölümde yine Rüstemhanlı'ya ait olan Gök Tanrı Oğuz Kağan Destanı adlı roman incelenmiştir. Bu kısımda klasik roman inceleme metotları ile teknik unsurlar dikkate alınmıştır. Romanda bütün Türk toplumlarının ortak değeri kabul edilen Oğuz Kağan'ın doğumundan ölümüne kadar geçirdiği süreç ayrıntılarıyla birlikte okurlara aktarılmıştır.Sonuç bölümünde çalışma boyunca sıralanan bilgiler ışığında elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Bilimsel araştırmamızda yapılan tahlil ve yorumlardan ortaya çıkan sonuç açıklanmıştır. Son kısım olan kaynakçada ise çalışma boyunca faydalandığımız farklı nitelikteki belge ve kaynaklar alfabetik sıraya uygun olarak verilmiştir. Çalışmamızın bizden sonra aynı veya benzer konuda çalışacak diğer araştırmacılara yardımcı olmasını temenni etmekteyiz.

Azerbaijan which stays on geography that has high level of value about geopolitics and geostrategici has grand importance with not only it's existance in literature art but also it's history since ancient times. In recent years, there are significant researchers who are interested in Azerbaijan and a lot of scientific works about it. On the basis of this consideration, we approved to work about literature of Azerbaijan in our postgraduate thesis. We decided to discuss novelist property of Sabir Rustemhanli who started to known and has growing follewers. We determined subject of thesis which purposes to analyze his Ölüm Zirvesi and novels Gök Tanrı Oğuz Kağan Destanı from historical- reality-text frame. Thus, by way of Rustemhanlı's these two novels, we aimed to keep alive memory of Turkish world and revive high vallue of Turkishness. When we studied to novels that are signed by Rustemhanlı, we tried to determine intersecting and overlapping points of historical area and novel type. In this way, we noticed that the history and the literature which have been improving two different ways have common specialities. Traditionally, the histroy discusses occurred incidents which occurred on reality. But the literature is work site that fictionalize to true life or possible life. Our study is directed to ''How fictionalize these two novel of Sabir R. at novel form''. Our study comprises of basis body which has four section, introoduction, consequence and bibliography. General information is given about topic, aim, method, literature review, constrainta, historical discipline, novell type, Azerbaijan history and literature with work at introduction section. There are informations about Sabir Rustemhanlı's who has important place at literature of Azerbaijan grades of his life, literate personality and his works in first section and all of these informations were based on scientific surveys. From the point of our views, it is certainly hard that correct evaluating someones performance without absent enough information about editor. Because of this, we supposed that knowing to Sabri Rustemhanlı according to decent informations. Thus, introducing author who hasn't enough searches in Turkey to large masses. Theoretical informations which are about classical novel examinations are given at second section. We clarified that incident process, person staff, space and time conceptions, perspective and teller, language and wording properties according to metaphoric way. The methods of novel examination are introduced with these headings; relation showing technique, depiction technique, letter technique, retrospective tecnique installation technique , leitmotive technique, dialog and domestic dialog technique, domestic analysist, conclousness flow technique and so forth.We examined Ölüm Zirvesi novel of Sabir Rustemhanli with theoretical informations of second section in third part. Incıdents which occurred in 13th and 14th centuries Azerbaijan Khanates Eras and Russian Invasion were given in this book from real historical witness persons. Particularly, Nadir Şah and Cavad Han who are very important figures of these times were delinated with their ideas, activities and personalities throughout reality of the history.Gök Tanrı Oğuz Kağan Destanı novel was analyzed in fourth section. Classical novel analyze methods and technical elements were considered in this section. We transferred Oğuz Kagans who is the common value of Turkish societies complete life with details.Datas which were acquired from all of the study were evaluated in a consequence section. Consequence were clarified from our analysis and remark in our scientific research.Different kinds of documents and sources that we used were given sternly to an alphabetic sequence. We desire that oour study can help to other same researchers.