Vergi uyuşmazlıklarının çözümünde alternatif çözüm yolları: Türkiye açısından bir değerlendirme

Abstract

Devletin egemenlik gücünün göstergesi olarak gerçek ve tüzel kişilerden ödeme güçleriyle orantılı olarak aldığı vergi, kamu harcamalarının temel finansman aracıdır. Vergi bir maliyet unsuru olduğundan mükellefler mümkün olduğunca az vergi ödemek isterken devlet ise vergi hasılatını mümkün oldukça arttırmak istemektedir. Vergi uyuşmazlıkları bu davranış farklılıklarından, mükelleflerin vergi kanunlarına yeterince nüfuz edememelerinden, vergi görevlerini eksik veya yanlış yerine getirmelerinden kaynaklanmaktadır. Vergisel uyuşmazlıkların çözümünde temelde iki yoldan yararlanılmaktadır. Bu yollardan ilki idari (barışçıl) çözüm yolları iken diğer yol ise yargısal çözüm yollarıdır. Son dönemde ise geleneksel çözüm yollarının yanı sıra alternatif çözüm yollarına da başvurulduğu gözlemlenmektedir. Vergisel uyuşmazlıkların çözümünde alternatif çözüm yolları uyuşmazlığın tarafları olan mükellef ile vergi idaresini tarafsız ve bağımsız üçüncü bir kişi/kurum eşliğinde bir araya getirerek uyuşmazlığın hızlı bir şekilde çözümüne imkân vermektedir.Alternatif çözüm yolları özel hukukta yaygın bir şekilde uygulama alanı bulmakta ancak vergi hukukunda bu alanı bulamamaktadır. Ancak vergi uyuşmazlıklarının çözümünde sağladığı avantajlar dikkate alındığında alternatif çözüm yollarının kullanımının artması hem mükellefin hem de idarenin lehine olacaktır. Bu kapsamda çalışmada öncelikle vergi uyuşmazlıklarının çözümünde geleneksel çözüm yolları değerlendirilmesi ve uygulamadaki aksaklıkların tespit edilmesi amaçlanmıştır. İkinci bölümde ise alternatif çözüm yolları tanımlanmış ve örnek ülke uygulamalarından hareketle Türkiye'deki uygulama değerlendirilmiştir.Çalışmanın amacı Türkiye'de vergi uyuşmazlıkların çözümünde alternatif çözüm yollarının uygulanabilirliğini değerlendirmektir. Yapılan değerlendirmede, Türkiye'de vergi uyuşmazlıklarının çözümünde alternatif çözüm yollarının sınırlı bir şekilde kullanıldığı ve bunun nedeninin Türkiye'de alternatif çözüm yollarının kullanımına ilişkin kapsamlı bir mevzuatın bulunmamasından kaynaklandığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Vergi, Vergi uyuşmazlıkları, Alternatif Çözüm Yolları, Türkiye'de Alternatif Çözüm Yollarının Uygulanabilirliği

The tax that the state collects from real and legal persons in proportion to their ability to pay, as an indicator of its sovereign power, is the main financing tool of public expenditures. Since tax is a cost element, taxpayers want to pay as little tax as possible, while the government wants to increase tax revenue as much as possible. Tax disputes arise from these behavioral differences, the inability of taxpayers to penetrate the tax laws sufficiently, and the incomplete or incorrect fulfillment of their tax duties. There are basically two ways to resolve tax disputes. While the first of these ways is administrative (peaceful) solutions, the other way is judicial solutions. Recently, it has been observed that alternative solutions have been used in addition to traditional solutions. Alternative solutions for the resolution of tax disputes enable the quick resolution of the dispute by bringing together the parties of the dispute, the taxpayer, and the tax administration, in the presence of an impartial and independent third person/institution. Alternative solutions find a wide application area in private law, but they cannot find this area in tax law. However, considering the advantages it provides in the resolution of tax disputes, the increase in the use of alternative solutions will be in favor of both the taxpayer and the administration. In this context, it is primarily aimed to evaluate the traditional solutions in the resolution of tax disputes and to identify the problems in practice. In the second part, alternative solutions were defined and the practice in Turkey was evaluated based on the sample country practices. The aim of the study is to evaluate the applicability of alternative solutions in the resolution of tax disputes in Turkey. In the evaluation, it has been determined that alternative solutions are used in a limited way in the resolution of tax disputes in Turkey, and this is because there is no comprehensive legislation on the use of alternative solutions in Turkey.Keywords: Tax, Tax disputes, Alternative Solutions, Applicability of Alternative Solutions in Turkey