Erdemsiz mallar üzerindeki özel tüketim vergisinin halk sağlığı üzerindeki etkisi

Abstract

Tütün ve tütün mamulleri, alkollü içecekler, şekerli-tatlandırıcı meşrubatların kontrolsüz ve zararlı tüketimi ile ilişkili rahatsızlıklar sebebiyle her yıl dünyada milyonlarca insan yaşamını yitirmekte, on milyonlarca insan da kronik sağlık sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır. Erdemsiz mallar olarak sınıflandırılan bu ürünlerin tüketimi sebebiyle ortaya çıkan hastalıkların küresel ekonomiye etkisinin ise yıllık 2,9 trilyon ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Bu ürünlerin kontrolsüz tüketimi, ülkelerin özellikle toplumsal sağlığı için büyük bir tehdit oluşturmakta, bunun yanında ekonomik, mali ve sosyal tahribat meydana getirmektedir. Erdemsiz malların bilinçsiz tüketiminin toplumlar üzerinde yarattığı yükler tez çalışmasının problemini oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, erdemsiz mallar üzerindeki özel tüketim vergisinin halk sağlığı üzerindeki etkinliğini analiz etmektir. Bu amaçla; kanser, obezite, tip-2 diyabet, kalp ve damar hastalıkları, felç, inme gibi halk sağlığını tehdit eden hastalıklar ile ilişkili tüketim ürünleri üzerindeki özel tüketim vergileri arasındaki ilişki incelenmektedir. Bu anlamda çalışmada, Türkiye başta olmak üzere sekiz ülkeyi kapsayan ülke grubu oluşturularak panel veri analizi uygulanmaktadır. Her bir ülke için, 2006-2019 yılları arasında kişi başına düşen tütün ve tütün mamulleri ve alkollü içecekler ÖTV yükleri bağımsız değişken olarak belirlenmektedir. Modelde, ülke gruplarının aynı dönemde yıllık olarak bu ürünlerin tüketimine bağlı hastalıkların oluşturduğu sağlıklı yaşam yılı kaybı ve hastalık yükü (DALY) değerleri de bağımlı değişken olarak yer almaktadır. Analizde, modelde yer alan değişkenler arasındaki korelasyon ilişkilerinin ve katsayıların anlamlı olduğu sonucuna varılmaktadır. Serilerde, yatay kesit bağımlılığı testi sonucunda yatay kesit bağımlılığı bulunmadığı tespit edilmekte ve durağanlığın sınanması için CADF ve CIPS testleri uygulanmaktadır. CIPS testi sonucunda serinin; bağımlı değişken DALY ile alkollü içecekler ÖTV yükü değişkenleri %5 anlamlılık düzeyinde, tütün ve tütün mamullerinde ise %1 anlamlılık düzeyinde durağan olduğu sonucuna varılmaktadır. Durağanlık analizi sonucuna göre panel en küçük kareler yöntemi tercih edilmekte ve model tahmin edilmektedir. Uygulama sonucunda Y(DALY) bağımlı değişkeni ile iki bağımsız değişken arasında %1 anlamlılık seviyesinde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmektedir. Panel sonucunda, ülke gruplarında kişi başına alkollü içecekler ÖTV yükü ile DALY değerleri arasındaki ilişkinin anlamlı ve kuvvetli bir etki yaratmadığı, kişi başına tütün ve tütün mamulleri ÖTV yükü ile DALY değerleri arasında ise anlamlı ve etkin bir ilişki olduğu sonucuna varılmaktadır. Bu durumda ülke grupları için, belirlenen dönemde alkollü içecekler üzerindeki ÖTV uygulamalarının halk sağlığı çıktıları üzerindeki etkisinin zayıf, tütün ve tütün mamulleri üzerindeki ÖTV uygulamalarının ise etkin olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

Millions of people die and tens of millions of people are faced with chronic health problems every year due to diseases associated with the uncontrolled and harmful consumption of tobacco and tobacco products, alcoholic beverages, sugar-sweetened soft drinks. The impact of diseases caused by the consumption of these products, which are classified as demerit goods, on the global economy is estimated to be 2.9 trillion US dollars per year. The destructive consumption of these products threaten to the public health of countries, as well as economic, fiscal and social damage. The burdens created by the inaccurate consumption of demerit goods on the public, constitute the problem of the thesis. The aim of the study is to analyze the effect of excise tax on demerit goods on public health. For this purpose; the relationship between excise taxes on consumer products related to diseases that threaten public health such as cancer, obesity, type-2 diabetes, cardiovascular diseases, stroke, and stroke are examined. In this sense, panel data analysis is applied by forming a country group covering eight countries, especially Turkey in the study. For each country, excise tax burdens on tobacco and tobacco products and alcoholic beverages per capita between 2006-2019 are determined as independent variables. In the model, loss of healthy life years and burden of disease (DALY) values caused by the diseases related to the consumption of these products are also included as dependent variables. In the analysis, it is concluded that the correlation relations between the variables in the model and the coefficients are significant. In the series, it is determined that there is no cross-section dependence as a result of the cross-section dependence test, and CADF and CIPS tests are applied to test the stationarity. As a result of the CIPS test; it is concluded that the dependent variable DALY and alcoholic beverages excise tax burden variables are stationary at the 5% significance level, and at the 1% significance level for tobacco and tobacco products. According to the results of the stationarity analysis, the panel least squares method is preferred and the model is estimated. As a result of the analyse, it is determined that there is a significant relationship between the dependent variable Y(DALY) and the two independent variables at the 1% significance level. As a result of the panel, it is concluded that the relationship between the excise tax burden per capita on alcoholic beverages and DALY values does not have a significant and strong effect, but there is a significant and effective relationship between the excise tax burden on tobacco and tobacco products and DALY values per capita. In this case, it is concluded that for country groups, the effect of excise tax on alcoholic beverages on public health outcomes is weak, while excise tax on tobacco and tobacco products are effective.